نمونه درخواست حصر وراثت | فرم آماده و راهنمای کامل
نمونه درخواست حصر وراثت
نمونه درخواست حصر وراثت سندی حیاتی است که پس از فوت یک عزیز، مسیر تعیین و تکلیف دارایی ها را روشن می کند. این گواهی مشخص می کند چه کسانی ورثه قانونی هستند و چه سهمی از ارث می برند. اهمیت آن زمانی بیشتر می شود که ورثه بخواهند اقداماتی مانند انتقال سند ملک یا برداشت از حساب بانکی را انجام دهند.
وقتی یکی از عزیزان از میان ما پر می کشد، علاوه بر بار عاطفی و غم فقدان، اغلب با مجموعه ای از مسائل حقوقی و اداری نیز روبرو می شویم که نیازمند توجه و پیگیری هستند. یکی از مهم ترین این مسائل، تعیین تکلیف اموال و دارایی های متوفی است که در اصطلاح حقوقی به آن ترکه می گویند. برای اینکه ورثه بتوانند کوچک ترین اقدامی در خصوص این دارایی ها انجام دهند، از انتقال یک سند ساده گرفته تا برداشت از یک حساب بانکی، به یک برگه ی رسمی و معتبر نیاز دارند که هویت و تعداد وارثان، نسبت آن ها با متوفی و سهم هر یک از ایشان را به روشنی بیان کند. این برگه، همان گواهی انحصار وراثت است.
تصور کنید که بدون این گواهی، هرگونه اقدام در مورد اموال متوفی به بن بست می خورد و گویی یک قفل نامرئی بر تمام دارایی ها خورده است. اما شاید در همان ابتدا، برخی این پرسش را در ذهن داشته باشند که آیا منظور از «نمونه درخواست حصر وراثت»، همان «دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت» است؟ بله، از نظر حقوقی دقیقاً همین طور است. هرچند عامه ی مردم از واژه ی درخواست استفاده می کنند، اما فرآیند قانونی آن با ارائه ی دادخواست در مراجع قضایی آغاز می شود. در این نوشتار، قدم به قدم با این فرآیند مهم آشنا خواهیم شد تا با داشتن یک نمونه دادخواست انحصار وراثت و درک مراحل آن، این راه پر پیچ و خم کمی هموارتر به نظر برسد.
گواهی انحصار وراثت چیست و چرا ضروری است؟
برای آنانی که با دنیای حقوقی آشنایی کمی دارند، شاید مفهوم گواهی انحصار وراثت کمی غریب به نظر برسد. اما باید دانست که این گواهی، در واقع، یک سند رسمی و حیاتی است که مانند یک نقشه ی راه عمل می کند و مشخص می کند چه کسانی و با چه نسبتی، وارثان قانونی فرد متوفی هستند و چه سهمی از میراث او دارند. این سند به نوعی مهر تأییدی بر هویت قانونی ورثه می زند و از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری می کند.
تعریف دقیق گواهی انحصار وراثت
گواهی انحصار وراثت، سندی است که توسط مرجع قضایی صالح (معمولاً شورای حل اختلاف) پس از بررسی مدارک و اطمینان از صحت اطلاعات، صادر می شود. این گواهی به دقت تعداد وراث، مشخصات هویتی کامل آن ها (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه و کد ملی)، نسبت آن ها با متوفی (مانند همسر، فرزند، پدر، مادر) و همچنین سهم الارث قانونی هر یک را طبق قانون مشخص می کند. هدف اصلی از صدور چنین گواهی ای، ایجاد شفافیت و رسمیت بخشیدن به فرآیند وراثت است تا هیچ ابهامی در مورد ذینفعان ترکه وجود نداشته باشد. این سند، بنیان هرگونه اقدام حقوقی بعدی بر روی دارایی های متوفی است.
موارد کاربرد و اهمیت گواهی انحصار وراثت
تصور کنید برای هر کاری که مربوط به دارایی های متوفی است، به سندی رسمی نیاز دارید. گواهی انحصار وراثت دقیقاً همان سند است. اهمیت آن در موارد متعددی خود را نشان می دهد و نبود آن، می تواند مشکلات بزرگی را برای ورثه ایجاد کند. این گواهی برای موارد زیر کاربرد حیاتی دارد:
- انتقال سند املاک، خودرو و سایر دارایی های ثبت شده: برای اینکه ملکی به نام متوفی به نام ورثه منتقل شود یا خودرویی فروخته شود، ارائه این گواهی الزامی است. بدون آن، دفاتر اسناد رسمی یا راهنمایی و رانندگی هیچ اقدامی را ثبت نخواهند کرد.
- برداشت سپرده ها و وجوه از حساب های بانکی: بانک ها به هیچ عنوان بدون گواهی انحصار وراثت اجازه برداشت از حساب های متوفی را به ورثه نمی دهند. این گواهی، ضامن حقوق تمامی ذینفعان است.
- دریافت مستمری، حقوق بازنشستگی و مزایای بیمه ای: سازمان های بیمه و بازنشستگی نیز برای پرداخت مستمری یا سایر مزایا به وارثان قانونی، به این گواهی نیاز دارند تا مطمئن شوند پرداخت به افراد صحیح انجام می شود.
- پیگیری دعاوی حقوقی یا قضایی: اگر متوفی در زمان حیات خود دعوایی حقوقی داشته یا خودش خوانده ی پرونده ای بوده، ورثه برای پیگیری یا دفاع از آن، باید گواهی انحصار وراثت را ارائه دهند.
- تقسیم قانونی ترکه و فصل خصومت: در نهایت، برای تقسیم عادلانه ی اموال و پایان دادن به اختلافات احتمالی میان ورثه، این گواهی مرجعی رسمی است که تکلیف سهم هر فرد را مشخص می کند.
به قول معروف، «تا چیزی روی کاغذ نباشد، وجود ندارد.» گواهی انحصار وراثت نیز دقیقاً همین نقش را در تأیید وجود ورثه و حقوق آن ها ایفا می کند.
مرجع صالح و صلاحیت رسیدگی به دادخواست انحصار وراثت
زمانی که صحبت از پیگیری مسائل حقوقی می شود، یکی از اولین سوالاتی که به ذهن می رسد این است که به کجا باید مراجعه کرد؟ در مورد انحصار وراثت، خوشبختانه مرجع رسیدگی تقریباً مشخص است، اما جزئیاتی وجود دارد که دانستن آن ها ضروری است.
شورای حل اختلاف: مرجع اصلی
برای صدور گواهی انحصار وراثت، مرجع اصلی و صالح برای رسیدگی به دادخواست، شورای حل اختلاف است. اما هر شورای حل اختلافی نمی تواند به این موضوع رسیدگی کند. قانون تصریح دارد که شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت دائمی متوفی صلاحیت رسیدگی به دادخواست را دارد. این نکته بسیار مهم است؛ تصور کنید فردی در تهران زندگی می کرده، اما در مسافرت در اصفهان فوت می کند، مرجع صالح همان شورای حل اختلاف تهران خواهد بود، نه اصفهان. تعیین آخرین محل اقامت دائمی متوفی، از اهمیت بالایی برخوردار است و گاهی ورثه را درگیر چالش هایی می کند. لازم است آدرس دقیق متوفی که در شناسنامه یا سایر مدارک رسمی او ثبت شده، ملاک قرار گیرد.
نقش دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
در گذشته، برای ثبت دادخواست باید مستقیماً به دادگاه ها مراجعه می شد، اما امروزه با توسعه ی خدمات الکترونیک قضایی، این روند تسهیل شده است. ورثه برای ثبت دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنند. در این دفاتر، کارکنان مجرب به شما کمک می کنند تا فرم دادخواست را به درستی تکمیل کنید، مدارک لازم را بارگذاری کرده و هزینه های مربوطه را پرداخت نمایید. پس از ثبت دادخواست در این دفاتر و دریافت کد رهگیری، دادخواست به صورت الکترونیکی به شورای حل اختلاف صالح (بر اساس آخرین محل اقامت متوفی) ارسال می شود. این دفاتر نقش واسطه را ایفا می کنند تا دسترسی به خدمات قضایی آسان تر شود.
تفاوت انحصار وراثت محدود و نامحدود و تاثیر آن بر مرجع رسیدگی
شاید این پرسش پیش آید که آیا همه ی پرونده های انحصار وراثت یکسان هستند؟ پاسخ منفی است. در قانون، دو نوع انحصار وراثت داریم: محدود و نامحدود. این تفاوت، بر روی مرجع رسیدگی و فرآیند آن تأثیر می گذارد.
- انحصار وراثت محدود: زمانی است که ارزش کل ترکه (اموال و دارایی های متوفی) کمتر از یک مبلغ مشخص باشد. این مبلغ معمولاً هر سال توسط قوه قضاییه اعلام می شود (در حال حاضر حدود 50 میلیون تومان است). در این حالت، رسیدگی به دادخواست سریع تر و بدون نیاز به انتشار آگهی در روزنامه انجام می شود. ورثه با ارائه ی مدارک، در مدت زمان کوتاه تری گواهی را دریافت می کنند.
- انحصار وراثت نامحدود: اگر ارزش ترکه بیش از مبلغ تعیین شده برای انحصار وراثت محدود باشد، پرونده به عنوان انحصار وراثت نامحدود تلقی می شود. در این نوع، فرآیند کمی طولانی تر است، زیرا شورای حل اختلاف دستور انتشار آگهی در روزنامه رسمی یا کثیرالانتشار را صادر می کند. هدف از این آگهی، اطلاع رسانی به تمامی ذینفعان احتمالی است تا اگر کسی اعتراضی دارد یا خود را وارث می داند، ظرف مهلت یک ماه از تاریخ انتشار آگهی، اعتراض خود را اعلام کند. پس از پایان این مهلت و در صورت عدم اعتراض، گواهی صادر خواهد شد. این تدبیر قانونی برای جلوگیری از پایمال شدن حقوق سایر ورثه یا طلبکاران احتمالی متوفی است.
چه کسانی می توانند دادخواست انحصار وراثت دهند؟ (ذینفعان)
در مواجهه با پرونده انحصار وراثت، ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا فقط ورثه متوفی حق درخواست صدور گواهی را دارند؟ پاسخ این است که دایره ذینفعان گسترده تر از آن است که در ابتدا به نظر می رسد. هر کسی که به نوعی از تعیین وضعیت ورثه و ترکه متوفی سودی می برد یا حقوقی بر عهده متوفی دارد، می تواند برای اخذ این گواهی اقدام کند. این موضوع بر اساس ماده ۳۶۰ قانون امور حسبی نیز تأیید شده است.
افرادی که صلاحیت ارائه دادخواست انحصار وراثت را دارند، شامل دسته های زیر می شوند:
- ورثه متوفی: این گروه طبیعی ترین ذینفعان هستند. تمامی وراث متوفی، اعم از طبقات اول (مانند همسر، فرزندان، پدر و مادر)، طبقات دوم (مانند پدربزرگ و مادربزرگ، خواهر و برادر) و طبقات سوم (مانند عمو، عمه، دایی و خاله)، می توانند به تنهایی یا به همراه سایر ورثه، دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت را ارائه دهند. حتی اگر یکی از ورثه تمایلی به همکاری نداشته باشد، سایرین می توانند او را به عنوان خوانده در دادخواست ذکر کرده و روند را ادامه دهند.
- طلبکاران متوفی: ممکن است فرد متوفی در زمان حیات خود بدهی هایی داشته باشد. طلبکاران برای اینکه بتوانند مطالبات خود را از ترکه متوفی وصول کنند، نیاز به شناسایی ورثه و میزان سهم آن ها از دارایی ها دارند. از این رو، آن ها نیز می توانند دادخواست انحصار وراثت را ارائه دهند تا وضعیت ورثه مشخص شده و امکان وصول طلبشان فراهم شود.
- موصی له و وصی: اگر متوفی وصیت نامه ای داشته باشد که در آن بخشی از اموالش را به فرد یا افرادی (موصی له) وصیت کرده باشد، یا شخصی را به عنوان وصی (مسئول اجرای وصیت) تعیین کرده باشد، این افراد نیز ذینفع محسوب می شوند. موصی له برای اینکه بتواند سهم خود را از ترکه مطالبه کند و وصی برای اینکه بتواند وصیت را به درستی اجرا نماید، به گواهی انحصار وراثت نیاز دارند.
- منتقل الیه سهم الارث: گاهی اوقات پیش می آید که یکی از ورثه، سهم الارث خود را (قبل یا بعد از صدور گواهی) به شخص دیگری منتقل می کند. در این صورت، آن شخص که سهم الارث به او منتقل شده است، نیز به عنوان ذینفع می تواند برای اخذ گواهی انحصار وراثت اقدام کند تا حقوق خود را رسمیت بخشد.
در واقع، هر کسی که بتواند ثابت کند از نتیجه ی صدور گواهی انحصار وراثت نفع حقوقی می برد یا متضرّر می شود، می تواند به عنوان ذینفع شناخته شده و این دادخواست را مطرح کند. این گستردگی، نشان دهنده ی اهمیت این گواهی در حفظ حقوق تمام اشخاص مرتبط با ترکه است.
مدارک لازم برای تنظیم و ارائه دادخواست انحصار وراثت
مسیریابی در کوهستان ها، بدون نقشه ی دقیق و ابزار مناسب، دشوار و گاهی ناممکن است. فرآیند اخذ گواهی انحصار وراثت نیز چیزی شبیه به آن است؛ بدون داشتن مدارک کامل و صحیح، گام های بعدی برداشته نمی شوند. جمع آوری این مدارک، اولین و شاید پرچالش ترین بخش این راه باشد. پس بیایید ببینیم چه مدارکی را باید آماده کنیم.
مدارک مربوط به متوفی
این بخش از مدارک، هویت و وضعیت فردی که فوت کرده است را تأیید می کند. آن ها مانند قطعات اصلی یک پازل هستند که بدونشان، تصویر کامل نمی شود:
- اصل گواهی فوت: این سند توسط اداره ثبت احوال صادر می شود و تاریخ دقیق فوت متوفی را تأیید می کند. این اولین و مهم ترین مدرک است.
- اصل و کپی شناسنامه متوفی: شناسنامه برای ابطال (توسط اداره ثبت احوال) و درج فوت، و همچنین برای تأیید هویت و مشخصات متوفی ضروری است.
- اصل و کپی کارت ملی متوفی: همانند شناسنامه، برای تأیید هویت لازم است.
مدارک مربوط به ورثه
این مدارک، هویت و نسبت ورثه را با متوفی مشخص می کنند. اینجا جایی است که پیوندهای خانوادگی به رسمیت شناخته می شوند:
- اصل و کپی شناسنامه تمامی ورثه (خواهان و خوانده): هر یک از ورثه، چه کسی که دادخواست را ارائه می دهد (خواهان) و چه سایر وراث که نامشان در دادخواست می آید (خوانده)، باید شناسنامه خود را ارائه دهند. این اسناد، هویت و نسبت آن ها را با متوفی تأیید می کند.
- اصل و کپی کارت ملی تمامی ورثه (خواهان و خوانده): برای تأیید هویت ملی ورثه.
- اصل و کپی سند ازدواج دائم متوفی (در صورت وجود همسر دائمی): اگر متوفی همسر دائمی داشته باشد، سند ازدواج برای اثبات رابطه زوجیت و تعیین سهم الارث همسر، از اهمیت بالایی برخوردار است.
سایر مدارک ضروری
علاوه بر مدارک شناسایی، چند سند دیگر نیز وجود دارد که برای تکمیل فرآیند انحصار وراثت ضروری هستند و هر کدام نقش ویژه ای ایفا می کنند:
- فرم استشهادیه محضری: این یکی از بخش های منحصر به فرد و البته مهم فرآیند است. ورثه باید یک فرم استشهادیه (گواهی شاهدان) را تهیه کنند که در آن حداقل سه نفر که هم متوفی و هم وراث او را می شناسند، شهادت دهند که این افراد تنها ورثه حین الفوت متوفی هستند و متوفی وارث دیگری ندارد. این فرم باید توسط شاهدان امضا شده و سپس برای تأیید امضا به یکی از دفاتر اسناد رسمی برده شود تا مهر و امضای سردفتر نیز بر آن بخورد. انتخاب شهود با دقت انجام شود: آن ها باید بالغ، عاقل و عادل باشند و بهتر است از خویشاوندان درجه اول متوفی نباشند تا شبهه ای ایجاد نشود. این استشهادیه، به نوعی تأییدیه ی محلی بر ترکیب خانواده متوفی است.
- اظهارنامه مالیات بر ارث: این بخش در سال های اخیر تغییرات مهمی داشته است. برای متوفیان بعد از تاریخ ۱۳۹۵/۱/۱، دیگر نیازی به اخذ گواهی مالیات بر ارث پیش از صدور گواهی انحصار وراثت نیست. اما این به معنای حذف مالیات بر ارث نیست! بلکه ورثه موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه ی مالیات بر ارث را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند و در صورت تعلق مالیات، آن را پرداخت کنند. پس از پرداخت، گواهی واریز مالیات (یا عدم شمول مالیات) صادر خواهد شد که برای اقدامات بعدی (مانند انتقال قطعی اموال) مورد نیاز است. این تغییر قانونی، بار زیادی را از دوش ورثه در ابتدای راه برداشته است.
- لیست اموال متوفی (در صورت انحصار نامحدود): اگر دادخواست شما از نوع انحصار وراثت نامحدود است (یعنی ارزش ترکه بیش از حد نصاب قانونی است)، معمولاً نیاز است که یک لیست اجمالی از اموال متوفی، شامل تخمینی از ارزش آن ها، به دادخواست پیوست شود. این لیست به مرجع قضایی کمک می کند تا از نامحدود بودن ترکه اطمینان حاصل کند و دستور انتشار آگهی را صادر نماید.
جمع آوری دقیق و کامل این مدارک، نیمی از راه است و تضمین می کند که فرآیند شما با کمترین تأخیر پیش برود. تصور کنید که هر مدرک، یک کلید برای باز کردن مرحله ی بعدی از این سفر حقوقی است.
مراحل گام به گام اخذ گواهی انحصار وراثت
پس از آماده سازی مدارک، زمان آن رسیده است که وارد میدان عمل شویم و مراحل قانونی را طی کنیم. این فرآیند، هرچند در نگاه اول پیچیده به نظر می رسد، اما با آگاهی از گام های صحیح، قابل مدیریت و پیگیری است. تصور کنید در حال حرکت در یک مسیر مشخص هستید که هر ایستگاه، شما را به مقصد نزدیک تر می کند:
- جمع آوری مدارک: همان طور که پیشتر گفته شد، اولین گام و شاید اصلی ترین مرحله، تهیه تمامی مدارک مورد نیاز (گواهی فوت، شناسنامه ها، کارت های ملی، سند ازدواج و غیره) است. هیچ سندی را از قلم نیندازید.
- تنظیم و تأیید استشهادیه: پس از جمع آوری مدارک، فرم استشهادیه را تکمیل کرده و آن را توسط سه نفر شاهد (با رعایت شرایط قانونی) امضا کنید. سپس با همراهی شهود به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده تا سردفتر، امضای آن ها را گواهی کند و مهر و امضای خود را بر روی استشهادیه ثبت کند. این مرحله بسیار حیاتی است و سند استشهادیه بدون تأیید محضری ارزش قانونی ندارد.
- ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: با در دست داشتن تمامی مدارک (هم اصل و هم کپی)، به نزدیک ترین دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. در آنجا، مسئول مربوطه به شما کمک می کند تا فرم دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت را به دقت تکمیل کرده و تمامی مدارک را اسکن و بارگذاری کنید. در این مرحله، هزینه های دادرسی و ثبت دادخواست نیز پرداخت می شود و شما یک کد رهگیری دریافت خواهید کرد که برای پیگیری های بعدی مورد نیاز است.
- ارجاع دادخواست به شورای حل اختلاف: پس از ثبت موفقیت آمیز در دفتر خدمات قضایی، دادخواست شما به صورت الکترونیکی به شورای حل اختلاف صالح (یعنی شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت دائمی متوفی) ارجاع داده می شود. در این مرحله، پرونده شما به صورت فیزیکی به شورا ارسال نمی شود، بلکه اطلاعات آن به صورت سیستمی منتقل می گردد.
- انتشار آگهی (فقط برای انحصار وراثت نامحدود): اگر ترکه متوفی از نوع نامحدود باشد (ارزش آن بیش از حد نصاب قانونی باشد)، شورای حل اختلاف دستور انتشار یک آگهی در روزنامه کثیرالانتشار (یا در موارد خاص، روزنامه رسمی) را صادر می کند. این آگهی به مدت یک ماه منتشر می شود تا اگر فرد دیگری ادعای وراثت یا طلبکاری دارد، بتواند اعتراض خود را اعلام کند. پس از پایان این مهلت و در صورت عدم اعتراض، پرونده وارد مرحله بعدی می شود. این مرحله یکی از دلایل طولانی تر شدن فرآیند انحصار وراثت نامحدود است.
- رسیدگی و صدور گواهی: پس از انقضای مهلت اعتراض (در انحصار نامحدود) یا بلافاصله پس از ارجاع پرونده (در انحصار محدود)، شورای حل اختلاف به پرونده رسیدگی می کند. در این مرحله، ممکن است نیاز به حضور ورثه برای پاره ای از توضیحات باشد، اما همیشه این گونه نیست. پس از بررسی کامل مدارک و اطمینان از صحت آن ها و نیز عدم وجود اعتراض، شورای حل اختلاف اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت می کند. این گواهی به شما ابلاغ شده و می توانید نسخه های برابر اصل آن را دریافت کنید.
آپدیت قانونی مهم (برنامه هفتم توسعه): امکان صدور خودکار گواهی انحصار وراثت
خبر خوشایند برای آیندگان این است که در راستای تسهیل و تسریع فرآیندهای اداری، کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه، مصوبه ای را به تصویب رسانده است که می تواند انقلابی در فرآیند صدور گواهی انحصار وراثت ایجاد کند. طبق این مصوبه، قرار است گواهی انحصار وراثت بدون نیاز به حضور فیزیکی بستگان متوفی و بر اساس اطلاعات موجود در سامانه های دولتی (مانند اطلاعات ثبت احوال، سازمان ثبت اسناد، نیروی انتظامی و سازمان امور مالیاتی) صادر شود.
هدف از این قانون، کاهش بروکراسی، سرعت بخشیدن به فرآیند و جلوگیری از سردرگمی ورثه است. پیش بینی شده است که حداکثر ظرف ۲۰ روز پس از فوت فرد، اطلاعات او به سامانه های مربوطه ارسال شده و گواهی انحصار وراثت به صورت خودکار صادر و به ذینفعان ارسال گردد. این مصوبه، در صورت قطعی شدن و اجرایی شدن کامل، می تواند بار بزرگی را از دوش خانواده ها بردارد و فرآیند تعیین تکلیف ترکه را بسیار آسان تر کند. البته لازم به ذکر است که در زمان نگارش این مطلب، این قانون در مرحله ی تصویب نهایی و اجرایی شدن کامل قرار دارد و ممکن است جزئیات اجرایی آن در آینده تغییر کند. اما چشم انداز آن بسیار روشن و امیدبخش است.
نمونه دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت
پس از آشنایی با تمامی جوانب حقوقی و مراحل اداری، نوبت به بخش عملی ماجرا می رسد: تنظیم یک دادخواست کامل و صحیح. یک نمونه دادخواست حصر وراثت خوب، مانند یک راهنما عمل می کند و به شما اطمینان می دهد که هیچ جزئیاتی را از قلم نمی اندازید. این نمونه که در ادامه می آید، چارچوبی استاندارد برای تنظیم دادخواست شماست و باید با اطلاعات خاص پرونده ی شما تکمیل شود.
عنوان: دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت
۱. خواهان: (مشخصات یکی از وراث یا ذینفع)
- نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خواهان]
- نام پدر: [نام پدر خواهان]
- کد ملی: [کد ملی خواهان]
- شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه خواهان]
- اقامتگاه: [آدرس کامل پستی خواهان]
- شماره تماس: [شماره تماس خواهان]
۲. خواندگان: (مشخصات سایر وراث یا ذینفعان. اگر تعداد زیاد است، می توان به سایر ورثه به شرح متن دادخواست اشاره کرد.)
- الف) نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خوانده ۱]، نام پدر: [نام پدر خوانده ۱]، کد ملی: [کد ملی خوانده ۱]، اقامتگاه: [آدرس کامل پستی خوانده ۱]
- ب) نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خوانده ۲]، نام پدر: [نام پدر خوانده ۲]، کد ملی: [کد ملی خوانده ۲]، اقامتگاه: [آدرس کامل پستی خوانده ۲]
- *(تکرار برای تمامی خواندگان)*
۳. وکیل یا نماینده قانونی: (در صورت وجود)
- نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی وکیل]، مشخصات پروانه: [شماره پروانه وکیل]، اقامتگاه: [آدرس دفتر وکیل]
۴. خواسته یا موضوع و بهای آن:
- تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت
۵. دلایل و منضمات دادخواست:
- گواهی فوت متوفی
- رونوشت مصدق (کپی برابر اصل) شناسنامه و کارت ملی متوفی
- رونوشت مصدق شناسنامه و کارت ملی تمامی ورثه
- رونوشت مصدق سند ازدواج دائم (در صورت وجود همسر دائمی)
- فرم استشهادیه محضری (مهر و امضاء شده)
- اظهارنامه مالیات بر ارث (در صورت لزوم و مطابق قانون)
- *(سایر مدارک مرتبط، مانند لیست اموال در صورت انحصار نامحدود)*
۶. شرح دادخواست:
ریاست محترم شورای حل اختلاف شهرستان [نام شهرستان آخرین محل اقامت متوفی]
با سلام و احترام،
به استحضار می رساند:
شادروان [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه متوفی] و کد ملی [کد ملی متوفی] صادره از [محل صدور شناسنامه] متولد [تاریخ تولد متوفی] در تاریخ [تاریخ فوت] در اقامتگاه دائمی خود واقع در [آدرس کامل محل فوت یا آخرین اقامتگاه متوفی] دار فانی را وداع گفته اند.
ورثه حین الفوت آن مرحوم/مرحومه عبارتند از:
- آقا/خانم [نام و نام خانوادگی ورثه ۱] فرزند [نام پدر ورثه ۱]، تاریخ تولد: [تاریخ تولد ورثه ۱]، کد ملی: [کد ملی ورثه ۱] (نسبت با متوفی: [همسر/فرزند/پدر/مادر و…])، اقامتگاه: [آدرس ورثه ۱]
- آقا/خانم [نام و نام خانوادگی ورثه ۲] فرزند [نام پدر ورثه ۲]، تاریخ تولد: [تاریخ تولد ورثه ۲]، کد ملی: [کد ملی ورثه ۲] (نسبت با متوفی: [فرزند/همسر و…])، اقامتگاه: [آدرس ورثه ۲]
- *(مشخصات تمامی وراث را به ترتیب و با ذکر نسبت دقیق با متوفی ذکر کنید.)*
متوفی، ورثه دیگری غیر از افراد فوق الذکر ندارد. (در صورتی که متوفی همسر دائم داشته و شما زوجه یا زوج وی هستید، حتماً نسبت دائم را ذکر کنید.)
*(در صورتی که ارزش ترکه بیش از ۵۰ میلیون تومان و نیازمند انحصار وراثت نامحدود است، ذکر کنید: نظر به اینکه ارزش تقریبی ماترک متوفی بیش از مبلغ ۵۰ میلیون تومان می باشد…)*
لذا با تقدیم این دادخواست و ضمائم پیوست، از آن مقام محترم تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت جهت تعیین ورثه حین الفوت و سهم الارث هر یک از ایشان و همچنین اقدامات قانونی بعدی مورد استدعاست.
با تشکر و احترام
امضاء خواهان/وکیل: [نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل]
تاریخ: [تاریخ تکمیل دادخواست]
تهیه دقیق مدارک و تکمیل صحیح دادخواست، کلید اصلی هموار کردن مسیر قانونی پس از فقدان یک عزیز است.
نکات مهم درباره گواهی انحصار وراثت
در مسیر پیچیده ی حقوقی انحصار وراثت، پرسش های فراوانی مطرح می شود که دانستن پاسخ آن ها می تواند خیال شما را راحت کند و شما را از سردرگمی برهاند. در این بخش، به برخی از نکات مهم و ابهامات رایج می پردازیم که شاید برای بسیاری از افراد پیش بیاید.
مدت زمان صدور گواهی انحصار وراثت چقدر است؟
مدت زمان صدور گواهی انحصار وراثت بسته به نوع آن (محدود یا نامحدود) و البته میزان شلوغی شوراهای حل اختلاف، متفاوت است. برای انحصار وراثت محدود، معمولاً این فرآیند از زمان ثبت دادخواست تا صدور گواهی، چند هفته تا نهایتاً دو ماه به طول می انجامد. اما برای انحصار وراثت نامحدود، به دلیل نیاز به انتشار آگهی در روزنامه و مهلت یک ماهه برای اعتراض، این زمان معمولاً طولانی تر است و می تواند از دو ماه تا حتی چهار یا پنج ماه نیز متغیر باشد. البته، همان طور که پیشتر اشاره شد، با اجرایی شدن کامل قانون جدید (برنامه هفتم توسعه)، این مدت زمان می تواند به شکل چشمگیری کاهش یابد.
هزینه انحصار وراثت شامل چه مواردی است؟
هزینه های مربوط به انحصار وراثت شامل چند بخش اصلی است:
- هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: این هزینه شامل ثبت دادخواست، اسکن مدارک و ارسال آن ها به شورای حل اختلاف است که مبلغ آن هر ساله توسط قوه قضاییه تعیین و اعلام می شود.
- هزینه انتشار آگهی: فقط برای انحصار وراثت نامحدود است و مبلغ آن به تعرفه روزنامه کثیرالانتشار بستگی دارد.
- هزینه تأیید استشهادیه محضری: این هزینه بابت گواهی امضای شهود در دفتر اسناد رسمی پرداخت می شود.
- حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده): اگر ورثه تصمیم بگیرند از وکیل برای پیگیری امور استفاده کنند، باید حق الوکاله وکیل را نیز بپردازند که بسته به توافق طرفین و پیچیدگی پرونده، متفاوت است.
آیا حضور همه ورثه برای درخواست الزامی است؟
خیر، برای ارائه دادخواست انحصار وراثت، حضور تمامی ورثه الزامی نیست. کافی است یکی از ورثه یا یکی از ذینفعان دادخواست را تنظیم و ثبت کند. سایر ورثه در ستون خواندگان دادخواست ذکر می شوند. حتی اگر یکی از ورثه تمایلی به همکاری نداشته باشد، این موضوع مانع از پیگیری پرونده توسط دیگران نخواهد شد. این انعطاف قانونی، برای جلوگیری از بن بست های احتمالی در فرآیند وراثت است.
اگر یکی از ورثه همکاری نکند چه باید کرد؟
در شرایطی که یکی از ورثه همکاری لازم را برای ارائه مدارک یا پیگیری پرونده نداشته باشد، سایر ورثه می توانند به تنهایی دادخواست را ثبت کرده و ورثه ی ناسازگار را به عنوان خوانده در دادخواست معرفی کنند. در این حالت، دادگاه با ارسال ابلاغیه، او را از روند پرونده مطلع می کند و حتی در صورت عدم حضور یا عدم همکاری، رسیدگی به پرونده متوقف نخواهد شد. این تضمین می کند که حقوق دیگران به دلیل عدم همکاری یک نفر، پایمال نشود.
وضعیت مالیات بر ارث برای متوفیان جدید چگونه است؟
برای متوفیانی که از تاریخ ۱۳۹۵/۱/۱ به بعد فوت کرده اند، قانون مالیات بر ارث تغییر کرده است. دیگر نیازی نیست که مالیات بر ارث پیش از صدور گواهی انحصار وراثت پرداخت شود. اما ورثه همچنان موظفند ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیات بر ارث را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند و پس از تعیین تکلیف اموال و محاسبه مالیات، آن را پرداخت کنند. این تغییر، فرآیند اولیه را تسهیل کرده است.
در صورت فوت یکی از ورثه قبل از صدور گواهی انحصار وراثت، تکلیف چیست؟
گاهی اوقات ممکن است یکی از ورثه متوفای اول، خود نیز قبل از صدور گواهی انحصار وراثت فوت کند. در این حالت، یک انحصار وراثت سلسله مراتبی رخ می دهد. یعنی ابتدا باید برای متوفی اول، گواهی انحصار وراثت صادر شود و سپس برای ورثه ای که فوت کرده است، مجدداً گواهی انحصار وراثت جداگانه صادر گردد. در واقع، سهم الارث ورثه ی فوت شده به ورثه ی خودش منتقل می شود. این فرآیند کمی پیچیده تر و زمان برتر است و نیاز به دقت بیشتری دارد.
چگونه وضعیت دادخواست خود را پیگیری کنیم؟
پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، یک کد رهگیری به شما داده می شود. شما می توانید با استفاده از این کد رهگیری و اطلاعات شخصی خود (شماره ملی) از طریق سامانه ثنا (سامانه خدمات الکترونیک قضایی) وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید. این سامانه به شما امکان می دهد تا از مراحل مختلف پرونده، از جمله ارجاع به شورا، تعیین شعبه، و صدور گواهی مطلع شوید.
آیا می توان گواهی انحصار وراثت را باطل کرد؟
بله، در شرایط خاصی امکان ابطال گواهی انحصار وراثت وجود دارد. اگر پس از صدور گواهی، ورثه ی جدیدی کشف شود که نامش در گواهی ذکر نشده بود، یا اگر اسنادی یافت شود که خلاف واقع بودن محتویات گواهی را ثابت کند (مثلاً تعداد ورثه یا سهم الارث ها اشتباه درج شده باشد)، هر ذینفعی می تواند با ارائه دادخواست ابطال گواهی انحصار وراثت به شورای حل اختلاف، خواستار لغو آن شود. در این صورت، شورا پس از بررسی و تأیید، اقدام به ابطال گواهی قبلی و در صورت لزوم، صدور گواهی جدید با اطلاعات صحیح خواهد کرد.
نتیجه گیری
پیگیری امور حقوقی پس از فقدان یک عزیز، همواره با چالش ها و دغدغه های عاطفی همراه است. اما همان طور که مشاهده شد، فرآیند اخذ گواهی انحصار وراثت، با وجود ظاهر پیچیده اش، مسیری روشن و تعریف شده دارد که با آگاهی و برنامه ریزی قابل پیمودن است. این گواهی، نه تنها یک سند قانونی است، بلکه به نوعی، سند آرامش خاطر برای ورثه محسوب می شود که به آن ها اجازه می دهد با خیالی آسوده تر، امور مربوط به دارایی های عزیز از دست رفته شان را مدیریت کنند.
از جمع آوری دقیق مدارک تا تکمیل صحیح دادخواست، هر قدم در این راه اهمیت خود را دارد. آشنایی با نمونه درخواست حصر وراثت و درک مراحل آن، می تواند به شما کمک کند تا با دید بازتری این مسیر را طی کنید. به یاد داشته باشید که در این مسیر، دقت و حوصله، دو یار همیشگی شما خواهند بود. با وجود تمام تلاش ها برای ساده سازی این فرآیند، گاهی پیچیدگی های خاص هر پرونده یا وجود ابهامات، نیازمند راهنمایی های تخصصی است. در چنین شرایطی، مشاوره با وکلای مجرب و متخصص می تواند بهترین راه حل باشد و شما را از سردرگمی و اتلاف وقت و انرژی نجات دهد. آن ها که این مسیر را با کمک متخصصان پیموده اند، از تجربه یک فرآیند آرام تر و مطمئن تر سخن می گویند.