این بدان معناست که اصل مهریه، هر تعدادی که در عقدنامه تعیین شده باشد (مثلاً ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ سکه)، همچنان به قوت خود باقی است و زن حق مطالبه آن را دارد. تنها تفاوت در نوع ضمانت اجرای آن است. وصول مابقی مهریه پس از ۱۴ سکه، همچنان از طریق توقیف اموال و اثبات توانایی مالی مرد پیگیری می شود. این تغییر، تجربه حقوقی زوجین را به سمتی سوق می دهد که تأکید بر توانایی پرداخت و دارایی های مرد، بیش از گذشته پررنگ می شود.

مقایسه ای شفاف: تفاوت های اساسی بین قوانین ۱۴ و ۱۱۰ سکه

برای درک بهتر تحولات مهریه، مقایسه میان قانون ۱۱۰ سکه (که سال ها مبنای عمل بود) و طرح یا رویه احتمالی ۱۴ سکه (که در سال های اخیر مطرح شده)، ضروری است. این مقایسه، به زوجین کمک می کند تا چشم انداز روشن تری از حقوق و تکالیف خود داشته باشند.

این مقایسه نشان می دهد که رویکرد جدیدتر، به دنبال کاهش حداکثری حبس مردان بابت مهریه است، اما حق زن برای دریافت کل مهریه همچنان محفوظ باقی می ماند. آنچه تغییر می کند، شیوه و ابزار قانونی برای وصول آن است.

راهی که برای مطالبه مهریه طی می شود

مطالبه مهریه، یک فرآیند حقوقی است که می تواند از دو مسیر اصلی، یعنی از طریق اداره ثبت یا از طریق دادگاه، پیگیری شود. انتخاب هر یک از این مسیرها، بسته به شرایط، مزایا و معایب خاص خود را دارد و می تواند تجربه متفاوتی را برای طرفین رقم بزند. درک دقیق این مراحل، برای زنانی که قصد مطالبه مهریه دارند و مردانی که باید آن را پرداخت کنند، حیاتی است.

در بسیاری از موارد، پیچیدگی های این فرآیند می تواند برای افراد عادی گیج کننده باشد. از این رو، آگاهی از جزئیات هر مرحله و انتخاب مسیر درست، می تواند به صرفه جویی در زمان و هزینه ها کمک شایانی کند. تجربه بسیاری از زوجین نشان داده است که مشورت با وکیل متخصص در این زمینه، می تواند راهگشا باشد.

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت: مسیری سریع تر، با چالش های خاص

اگر عقدنامه ازدواج به صورت رسمی ثبت شده باشد، زن می تواند بدون نیاز به مراجعه اولیه به دادگاه، مهریه خود را از طریق اداره ثبت اسناد و املاک مطالبه کند. این روش، معمولاً سریع تر از فرآیند دادگاهی است و مزایای خاص خود را دارد.

برای این کار، زوجه باید به دفترخانه ای که ازدواج در آن به ثبت رسیده است مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه مهریه را نماید. اجرائیه برای مرد ارسال می شود و او ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت، زن می تواند با معرفی اموال مرد (به جز مستثنیات دین)، درخواست توقیف آن ها را از اداره ثبت داشته باشد. اگر مرد کارمند دولت باشد، یک سوم حقوق او نیز قابل توقیف خواهد بود. زنان بسیاری ترجیح می دهند از این روش استفاده کنند، چرا که فرآیند آن مستقیم تر و کمتر درگیر پیچیدگی های دادگاهی است.

البته، این مسیر چالش هایی نیز دارد. یکی از این چالش ها، بحث هزینه های دادرسی یا همان حق ثبت مهریه است که معمولاً بر اساس درصدی از ارزش مهریه محاسبه می شود و می تواند مبلغ قابل توجهی باشد. در برخی موارد نیز، زن نمی تواند تمام مهریه خود را از طریق ثبت مطالبه کند و برای بخشی از آن نیاز به مراجعه به دادگاه دارد، به ویژه اگر اموالی برای توقیف از طریق ثبت شناسایی نشود.

وقتی دادگاه چاره ساز می شود: مطالبه مهریه از طریق مراجع قضایی

در شرایطی که عقدنامه رسمی نباشد، یا اموالی برای توقیف از طریق اداره ثبت یافت نشود، یا حتی پس از صدور اجرائیه ثبتی، زن ناچار به مراجعه به دادگاه خانواده برای مطالبه مهریه خود خواهد بود. در این مسیر، زن باید دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه تقدیم کند.

مراحل مطالبه مهریه از طریق دادگاه شامل تقدیم دادخواست، تعیین جلسه رسیدگی، بررسی مستندات و شهود، صدور رأی و در نهایت، اجرای حکم است. این فرآیند ممکن است زمان برتر باشد و نیازمند پیگیری های حقوقی دقیق تری است. نقش وکیل مهریه در این مرحله بسیار پررنگ می شود، چرا که او می تواند با دانش و تجربه خود، به زن در جمع آوری مدارک، ارائه دادخواست صحیح و پیگیری مراحل قضایی کمک کند. تجربه نشان داده است که حضور یک وکیل می تواند بار سنگین این فرآیند را از دوش موکل برداشته و به او اطمینان خاطر بیشتری بخشد.

دادخواست اعسار: وقتی مرد توان مالی ندارد

یکی از مهم ترین بخش های فرآیند مطالبه و پرداخت مهریه، زمانی است که مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد. در چنین شرایطی، مرد می تواند با تقدیم «دادخواست اعسار» به دادگاه، از خود رفع اتهام ناتوانی مالی کرده و درخواست قسط بندی مهریه را داشته باشد. اعسار، به معنای ناتوانی مالی فرد برای پرداخت بدهی های خود است.

برای تقدیم دادخواست اعسار، مرد باید مدارک و مستنداتی دال بر عدم توانایی مالی خود به دادگاه ارائه دهد. این مدارک شامل صورت اموال، گردش حساب بانکی، لیست بدهی ها و درآمدها، و شهادت حداقل دو نفر شاهد است. دادگاه با بررسی دقیق این مستندات و برگزاری جلسه رسیدگی، توانایی مالی مرد را بررسی کرده و در صورت احراز اعسار، حکم به قسط بندی مهریه صادر می کند. تجربه مردانی که ناچار به این راه می شوند، معمولاً همراه با استرس و نگرانی از اثبات عدم توانایی مالی شان در برابر دادگاه است. پرداخت اقساط مهریه، تا زمانی که تمام مهریه پرداخت شود، ادامه خواهد داشت و عدم پرداخت سه قسط متوالی، می تواند مجدداً منجر به صدور حکم جلب مرد شود.

ناگفته هایی از مهریه: نکات حقوقی و کاربردی مهم برای زوجین

مهریه، با تمام اهمیت حقوقی و اجتماعی اش، همواره با ابهامات و باورهای غلطی همراه بوده که می تواند مسیر زندگی زوجین را پیچیده تر کند. درک صحیح از جنبه های مختلف مهریه، از جمله مدت زمان پرداخت، شرایط حبس، نحوه توقیف اموال و حتی سرنوشت آن در صورت فوت، برای هر دو طرف، ضروری و آگاهی بخش است.

این بخش، به مرور نکات کاربردی و حقوقی می پردازد که می تواند در تصمیم گیری های هوشمندانه و عبور از چالش های احتمالی، یاری رسان باشد. از بین بردن باورهای غلط و جایگزینی آن ها با حقایق قانونی، گامی مهم در جهت ایجاد آرامش و اطمینان در روابط زناشویی است.

مدت زمان پرداخت مهریه و مهلت های قانونی

پس از آنکه حکم به پرداخت مهریه (چه از طریق اداره ثبت و چه از طریق دادگاه) صادر می شود، برای مرد مهلت های قانونی مشخصی برای پرداخت آن در نظر گرفته می شود. اگر مهریه عندالمطالبه باشد و مرد توانایی پرداخت یکجا را داشته باشد، باید فوراً آن را بپردازد. اما در صورت عدم توانایی، مرد می تواند دادخواست اعسار و تقسیط بدهد.

معمولاً پس از صدور اجرائیه از سوی دادگاه یا اداره ثبت، مرد یک ماه فرصت دارد تا بدهی خود را پرداخت کند یا دادخواست اعسار تقدیم نماید. در صورتی که دادخواست اعسار پذیرفته شود، دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد، میزان پیش پرداخت (معمولاً در قالب چند سکه) و تعداد اقساط را تعیین می کند. اقساط مهریه می تواند طولانی مدت باشد و تا سال ها ادامه یابد. تجربه زوجین نشان داده است که این فرآیند، نیازمند صبر و پیگیری مستمر است و عدم توجه به مهلت های قانونی، می تواند پیامدهای ناخوشایندی را به دنبال داشته باشد.

حبس و جلب در مهریه: تغییرات و شرایط جاری

یکی از پرتنش ترین جنبه های مطالبه مهریه، بحث حبس و جلب مرد است. پیشتر، عدم پرداخت مهریه می توانست مستقیماً به حبس مرد منجر شود. اما با تحولات قانونی، به خصوص قانون جدید مهریه ۱۴ سکه (به عنوان سقف بازداشت) و رویه های قضایی اخیر، این شرایط دستخوش تغییر شده است.

همانطور که پیشتر توضیح داده شد، با تصویب قانون ۱۱۰ سکه، مرد فقط تا سقف ۱۱۰ سکه مشمول حبس می شد. رویه های جدیدتر نیز به سمت کاهش بیشتر این سقف و حتی حذف کامل جلب و بازداشت در موارد مهریه (با تأکید بر جنبه مالی و نه کیفری) در حال حرکت است. اکنون، در بسیاری از دادگاه ها، برای محکومیت های مهریه دستور جلب صادر نمی شود و بیشتر تأکید بر توقیف اموال و قسط بندی است. روایت های بسیاری از مردان زندانی مهریه، به تدریج جای خود را به فرآیندهای مالی داده است که می تواند به نفع هر دو طرف باشد؛ چرا که هدف اصلی، وصول حق زن است، نه حبس بی نتیجه مرد. با این حال، اگر مرد پس از قسط بندی، سه قسط متوالی را پرداخت نکند، زن همچنان می تواند درخواست جلب او را از دادگاه داشته باشد.

مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه (یا ۱۴ سکه): آیا قابل وصول هستند؟

یکی از پرسش های اساسی و پرتکرار این است که آیا مهریه بیش از ۱۱۰ سکه (و در صورت تصویب نهایی قانون ۱۴ سکه، مهریه بیش از ۱۴ سکه) قابل وصول است؟ پاسخ قاطع این است: بله، تمام مهریه، هر تعدادی که باشد، حق قانونی زن است و قابل وصول می باشد.

محدودیت های ۱۱۰ یا ۱۴ سکه صرفاً مربوط به «ضمانت اجرای کیفری» یا همان امکان حبس مرد است. به این معنا که مرد پس از پرداخت این تعداد سکه، دیگر به دلیل نپرداختن باقی مهریه، زندانی نمی شود. اما زن همچنان می تواند برای وصول مابقی مهریه خود اقدام کند. این اقدام از طریق توقیف اموال، حساب های بانکی، حقوق و سایر دارایی های مرد که جزء مستثنیات دین نباشند، پیگیری می شود. دادگاه با بررسی دقیق توانایی مالی مرد، حکم به پرداخت مابقی مهریه صادر می کند و مرد ملزم به پرداخت آن خواهد بود. این یعنی، حق زن برای دریافت کامل مهریه، حتی مهریه های سنگین، کاملاً محفوظ است.

توقیف اموال: ابزاری برای وصول مهریه

یکی از مهم ترین ابزارهای قانونی برای وصول مهریه، توقیف اموال مرد است. این فرآیند می تواند هم از طریق اداره ثبت و هم از طریق دادگاه پیگیری شود. زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های مرد، از مراجع قضایی یا ثبتی درخواست توقیف آن ها را داشته باشد تا از محل فروش یا اجاره آن ها، مهریه خود را وصول کند.

اموال قابل توقیف شامل ملک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، مطالبات مرد از اشخاص دیگر و حتی بخشی از حقوق او (یک سوم در صورت جدا شدن و عدم ازدواج مجدد مرد، یا یک چهارم در صورت تأهل) می شود. البته، برخی اموال به عنوان «مستثنیات دین» شناخته می شوند و قابل توقیف نیستند. این اموال شامل منزل مسکونی که عرفاً در شأن مدیون باشد، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار و بخشی از حقوق بازنشستگی می شود. این فرآیند، می تواند برای بسیاری از مردان تجربه ای دشوار باشد، اما برای زن، ابزاری مهم برای دستیابی به حق مالی اش محسوب می شود.

مهریه در فراز و فرود زندگی: فوت زوج یا زوجه

سرنوشت مهریه تنها به دوران زندگی مشترک یا طلاق ختم نمی شود؛ بلکه در صورت فوت یکی از زوجین نیز شرایط حقوقی خاص خود را دارد. اگر زوج فوت کند، زن یکی از طلبکاران قانونی او محسوب می شود و می تواند مهریه خود را از «ترکه» (اموال باقی مانده) مرد متوفی مطالبه کند. این مطالبه، قبل از تقسیم ارث بین ورثه، انجام می شود. یعنی ابتدا بدهی های متوفی، از جمله مهریه، پرداخت شده و سپس باقیمانده اموال بین ورثه تقسیم می گردد.

از سوی دیگر، اگر زوجه فوت کند، مهریه او (حتی اگر هنوز وصول نشده باشد) به عنوان بخشی از اموالش، به وراث او تعلق می گیرد. یعنی ورثه زن (شامل فرزندان، پدر و مادر و همسر او) می توانند مهریه را از مرد مطالبه کنند. این شرایط، پیچیدگی های خاص خود را دارد و نیازمند آگاهی دقیق از قوانین ارث و مهریه است تا حقوق هر یک از ورثه، به درستی رعایت شود.

بخشش مهریه: از تصمیم تا شرایط قانونی

بخشش مهریه، یکی از اختیارات قانونی زن است که می تواند تحت شرایطی صورت گیرد. زن به عنوان مالک مهریه، هر زمان که بخواهد می تواند تمام یا بخشی از آن را به همسرش ببخشد. این بخشش می تواند به صورت مطلق و بلاعوض باشد، یا در قبال دریافت چیزی یا در راستای طلاق خلع صورت گیرد.

در «طلاق خلع»، زن در قبال بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه (یا مال دیگر)، از همسرش درخواست طلاق می کند. در این نوع طلاق، معمولاً زن به دلیل کراهت شدید از مرد، حاضر به بخشش مالی می شود تا از زندگی مشترک رها شود. برای اینکه بخشش مهریه اعتبار قانونی داشته باشد، باید به صورت رسمی و با حضور شاهدان انجام شود. بهترین راه، ثبت رسمی بخشش مهریه در دفاتر اسناد رسمی است تا هیچ ابهامی در آینده باقی نماند. این تصمیم، می تواند برای زن، تجربه ای همراه با رهایی از یک رابطه ناموفق باشد، اما نیازمند آگاهی کامل از تمامی جنبه های حقوقی آن است.

باورهای غلط رایج درباره مهریه: شفاف سازی واقعیت ها

مهریه، به دلیل جایگاه حساس خود در جامعه، با باورهای غلط متعددی درآمیخته است که می تواند سردرگمی و تصمیم گیری های نادرست را به دنبال داشته باشد. شفاف سازی این باورها، به درک واقعیت های حقوقی کمک شایانی می کند:

• «مهریه را کی داده، کی گرفته؟»: این جمله رایج، یکی از بزرگترین باورهای غلط است. مهریه، یک دین شرعی و قانونی بر عهده مرد است و در هر زمان قابل مطالبه و وصول می باشد. بسیاری از زنان مهریه خود را دریافت کرده اند و این باور غلط، تنها باعث تضعیف حقوق زن و بی اهمیت جلوه دادن مهریه می شود.
• «مرد برای مهریه هرگز زندان نمی رود»: این باور نیز با رویه های جدید، تا حدودی تغییر کرده است. اگرچه قوانین جدید به دنبال حبس زدایی هستند و سقف بازداشت را کاهش داده اند (۱۱۰ سکه و طرح ۱۴ سکه)، اما در صورت عدم پرداخت اقساط مهریه یا ناتوانی مرد در اثبات اعسار، حکم جلب و حبس همچنان می تواند صادر شود.
• «مهریه ۱۰۰۰ سکه باشد، فقط ۱۱۰ سکه باید داد»: همانطور که قبلاً توضیح داده شد، این باور اشتباه است. محدودیت ۱۱۰ سکه (و طرح ۱۴ سکه) صرفاً برای ضمانت اجرای کیفری (حبس) است، نه سقف کلی مهریه. مرد مکلف به پرداخت تمام مهریه است، اما پس از سقف تعیین شده، دیگر زندانی نمی شود و وصول مابقی از طریق توقیف اموال و بررسی توانایی مالی صورت می گیرد.
• «خیانت زن، مهریه را از بین می برد»: در نظام حقوقی ایران، خیانت زن (حتی اگر اثبات شود) هیچ تأثیری بر حق او برای دریافت مهریه ندارد. مهریه، به محض عقد، مالکیت زن می شود و ارتباطی به رفتار او در زندگی مشترک ندارد.

این باورهای غلط، اغلب باعث سوءتفاهم و افزایش تنش در روابط زناشویی می شوند. آگاهی از واقعیت های قانونی، می تواند به زوجین کمک کند تا با دیدی واقع بینانه و حقوقی به مسائل مهریه نگاه کنند.

نتیجه گیری

مهریه به عنوان پشتوانه ای مهم و از حقوق مالی زن در عقد ازدواج، همواره موضوعی پویا و در حال تغییر بوده است. تحولات قانونی اخیر، از جمله قوانین ۱۱۰ سکه و طرح های مرتبط با قانون جدید مهریه ۱۴ سکه، چشم انداز حقوقی این مسئله را برای زوجین متحول کرده است. فهم این نکته حیاتی است که در پاسخ به اینکه مهریه چند سکه شد، باید گفت که این تغییرات، بیشتر بر سقف ضمانت اجرای کیفری (بازداشت) تمرکز دارند و نه بر اصل تعداد مهریه تعیین شده در عقدنامه. به این معنا که زن همچنان حق مطالبه تمام مهریه خود را دارد، اما شیوه وصول و پیامدهای عدم پرداخت برای مرد، دستخوش تغییر شده اند.

از مهریه عندالمطالبه که پرداخت آن به محض مطالبه زن ضروری است، تا مهریه عندالاستطاعه که منوط به توانایی مالی مرد است، و از فرآیندهای مطالبه از طریق ثبت تا دادگاه و دادخواست اعسار، هر یک از این مراحل، پیچیدگی ها و ظرافت های خاص خود را دارند. این مقاله با هدف روشن سازی این ابهامات و ارائه یک تصویر جامع از وضعیت فعلی قوانین مهریه، به زوجین کمک می کند تا با آگاهی بیشتری نسبت به حقوق و تکالیف خود، گام بردارند.

در نهایت، با توجه به دینامیک بودن قوانین و تأثیر عمیق آن ها بر زندگی افراد، توصیه می شود که زوجین، به ویژه قبل از عقد ازدواج و در صورت بروز هرگونه چالش حقوقی، حتماً با وکیلان و مشاوران حقوقی متخصص مشورت نمایند. این آگاهی و پشتیبانی حقوقی، می تواند از بروز بسیاری از مشکلات و سردرگمی ها جلوگیری کرده و مسیر را برای تصمیم گیری های درست و حفظ آرامش در زندگی هموار سازد.