دیپلماسی پشت پرده در منطقه/ چرا عراقچی به عربستان رفت؟
مهسا مژدهی: عباس عراقچی که به‌تازگی در بیروت و دمشق رایزنی‌هایی را در خصوص آتش‌بس در منطقه داشت، حالا راهی کشورهای عربی از جمله عربستان و قطر شده است تا رایزنی‌های دیپلماتیک خود را برای جلوگیری از کشتار اسرائیل در منطقه ادامه دهد. به‌نظر می‌رسد برخی از کشورهای عربی که تاامروز تحرک چندانی برای برقراری آتش‌بس نداشتند؛ حالا که آتش جنگ به لبنان کشیده شده است در پی دخالت و پادرمیانی هستند. در مجله زنده خبری با عبدالرضا فرجی راد کارشناس مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه درمورد سفر عراقچی به منطقه گفتگو کرده ایم:
عباس عراقچی بعد از سفری که به سوریه و لبنان داشت، راهی عربستان و قطر و برخی دیگر از کشورهای عربی شده. پیام چنین سفری از سوی وزیرخارجه ایران چیست؟
در لبنان شرایط پیچیده شده و تنش در خاورمیانه نیازمند کنترل است تا تنش بالا نرود و آتش‌بسی صورت بگیرد. تصور من این است که سفر عراقچی به عربستان سعودی در رابطه با دیپلماسی پشت‌پرده در منطقه است. گفته می‌شود بایدن از کشورهای عربی خواسته همراه با امریکا و ایران و بقیه حرکت بزرگی انجام داده و پکیجی را مطرح کنند تا آتش‌بس گسترده‌ای در غزه و لبنان صورت بگیرد که در واقع اسرائیل هم امتیازاتی بگیرد و امتیازاتی بدهد تا جنگ به آتش‌بس کشیده شود. مشخص نیست اینها چقدر جواب بدهد. اما امریکایی‌ها یک انتخابات در پیش داشته و نگران هستند که اسرائیل و نتانیاهو پای ایالات متحده را به جنگ بکشاند. رابطه بایدن و نتانیاهو بسیار شکرآب است و همانطور که گزارش شده بایدن او را یک حرام‌زاده دروغ‌گو خطاب کرده.
کاخ سفید می‌داند بخشی از حرکاتی که نتانیاهو در منطقه انجام می‌دهد به خاطر آن است که دموکرات‌ها ببازند و ترامپ سرکار بیاید. لذا اگر امریکا در منطقه درگیر شده یا نیروهای امریکا از طرف مقاومت زخمی یا کشته شوند، ایالات متحده باید پاسخ بدهد که برای دولت بایدن و انتخابات اتفاق بدی است. همه اینها باعث شده امریکایی‌ها به همراه قطر و مصر و عربستان و…در حال کار باشند. از طرف دیگر ایران با مقامات لبنانی در ارتباط بوده و عربستان هم محور کشورهای عربی است. مجموعه این مسائل باعث سفر عراقچی به عربستان شده است.
مسعود پزشکیان در دوحه با کشورهای عضو همکاری‌های خلیج‌فارس دیدار داشت و حالا عراقچی انتظار دارد که نشست اضطراری از سوی این کشورها برگزار شود. حضور ایران در چنین نشست‌هایی چه اهمیتی دارد و آیا می‌تواند باعث شود کشورهای عربی به ویژه عربستان که خودش را از جنگ کنار کشیده بود، نقش پررنگتری را ایفا کنند؟
کشورهای عربی نقشی را که تاکنون بازی نمی‌کردند می‌توانند بازی کرده و مقداری تحرک به خود نشان دهند. البته نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم کشورهای عربی از لبنان و سوریه و غزه دفاع کنند. اما واقعیت این که چون احتمال درگیری وجود دارد، آقای عراقچی ممکن است بخواهد به این کشورها اطمینان بدهد که ما هدفمان این نیست که کشورهای عربی از سوی ما مورد حمله قرار بگیرند و همچنین انتظار نداریم اگر حمله‌ای از سوی اسرائیل و حتی امریکا انجام گرفت؛ کشورهای عربی با آنها همراه شود. از سوی دیگر همراه کردن کشورهای عربی برای آتش‌بس از کارهای دیگری است که عراقچی برای آن به عربستان و قطر سفر کرده. من فکر می‌کنم صحبت‌هایی هست که همه کمک کنند تا آتش‌بس در لبنان برقرار شود. مثلا قطع‌نامه ۱۷۰۱ اجرا شود. مساله آتش‌بس در لبنان به آتش‌بس در غزه انتقال پیدا نکند. اگر آن پکیج امریکایی‌ها را مورد صحت قرار داده و بگوییم آنچه در خبرها آمده صحت دارد؛ می‌توانیم بگوییم کشورهای عربی می‌توانند کمک کنند؛ به ویژه اینکه برخی از چنین کشورهایی با اسرائیل هم ارتباط دارند.
بخشی از سفر عراقچی به ریاض؛ به روابط دوجانبه عربستان و ایران هم مرتبط است. بیش از یک سال از برقراری روابط گذشته اما تهران و ریاض با یکدیگر رابطه نزدیکی پیدا نکرده‌اند. آیا سفر اخیر توانسته سطح روابط را به سمت جلو هل بدهد؟
وزیرخارجه عربستان در ملاقاتی که در دوحه با پزشکیان داشته اعلام کرده ما از این به بعد میخواهیم اختلافات را کنار بگذاریم و روابط بهتری برقرار کنیم. در یک سال و نیم گذشته این اتفاق نیفتاده اما این اظهارات در بین درگیری‌های خاورمیانه معنی دارد. البته این سفر اولویت اولش جنگ و اتش‌بس است و حتما فرصت دارند تا در مورد رابطه دوجانبه هم صحبت کنند و ببینند در کدام مسائل تفاهم دارند و در کدام مسائل اختلاف نظر دارند. نکته دیگر این است که الان غرب روی لبنان کار می‌کند. بعد از شهادت سیدحسن نصرالله به دنبال این هستند که رئیس‌جمهوری انتخاب کرده و او هم نخست‌وزیر تعیین کند تا به‌نحوی ساختار سیاسی لبنان عهده‌دار مدیریت در این کشور شده و میزان مدیریت حزب‌الله کم شود. عربستان هم موافق چنین طرحی است و در لبنان می خواهد رئیس‌جمهور و نخست وزیر کسی باشد که گرایشی به سمت عرب‌ها و عربستان داشته باشد. این هم از مسائلی است که می‌تواند در قالب گفتگوها مطرح شده و حتی در مساله آتش‌بس اثرگذار باشد.
به‌نظر می‌آید در این وضعیت قطر و مصر توفیقی به‌عنوان میانجی برای آتش‌بس نداشته‌اند. آیا ایران تلاش دارد تا این‌کار را بهتر از این دو کشور پیش ببرد یا اصلا در توان ایران و عربستان هست که بخواهند آتش‌بس را سامان دهند؟
این صرفا طرح ایران و عربستان فکر نمی‌کنم باشد و طرحی است که امریکا و غرب هم پشتش هستند. همه می‌خواهند با هم باشند و با هم فکر کنند تا یک راه‌حلی برای آتش‌بس پیدا کنند. منافع همه به غیر از نتانیاهو و کابینه‌اش این است که در لبنان و در غزه آتش‌بس اتفاق بیفتد. چون اگر این اتفاق نیفتد می‌تواند به جنگ گسترده منطقه‌ای تبدیل شود. پس همه نگران هستند و ایالات متحده هم منافع انتخاباتی‌اش در آتش‌بس است. پس نمی‌شود گفت قطر و مصر موفق نشده‌اند. آن دو هم می‌توانند در چنین پروژه‌ای سهیم باشند. وقتی آقای عراقچی با کشورهای عربی گفتگو می‌کند یعنی همه کشورهای عربی به صورت جمعی دنبال مساله آتش‌بس هستند.
۳۱۱۳۱۲