چطور در سفر مریض نشویم؟
بوی تند ادویه و صدای همهمه بازار توی کوچه های تنگ مراکش پیچیده بود اما یه حس ناخوشایند ته دلم وول می خورد… سفر همیشه پر از هیجان و کشف ناشناخته هاست اما گاهی این حس خوب با یه دل پیچه ساده یا یه تب ناگهانی خراب می شه. کی دلش می خواد بهترین روزهای سفرش رو توی تخت هتل یا دنبال داروخونه بگذرونه؟ من که نه! بارها و بارها برای خودم و همسفرهام اتفاق افتاده و هر بار به خودم گفتم دیگه نباید تکرار بشه. سال ها سفر از کوچه پس کوچه های استانبول گرفته تا جنگل های بارانی کاستاریکا بهم یاد داده که چطور می شه با کمی احتیاط و آمادگی جلوی خیلی از این ناخوشی های سفر رو گرفت و با خیال راحت تری دل به جاده زد. می خوام توی این نوشته تجربه خودم رو با شما درمیون بذارم و بگم چطور می شه کاری کرد که سفر فقط با خاطرات خوش همراه باشه نه با قرص و دکتر!
آمادگی قبل از سفر : اولین قدم برای سلامتی
سفر از خیلی وقت پیش تر از رسیدن به فرودگاه یا بستن چمدون شروع می شه. از همون لحظه ای که تصمیم می گیریم کجا بریم باید به فکر سلامتی مون هم باشیم.
- تحقیق تحقیق و باز هم تحقیق : قبل از اینکه بلیط رو بخرید یه سرچ ساده در مورد مقصدتون انجام بدید. چه بیماری هایی اونجا شایعه؟ آیا واکسیناسیون خاصی لازمه؟ مثلاً قبل از سفر به بعضی کشورهای آفریقایی یا آمریکای جنوبی تزریق واکسن تب زرد اجباریه. یا برای سفر به مناطقی که مالاریا شایعه باید داروهای پیشگیری مصرف کرد. سایت های معتبری مثل سازمان بهداشت جهانی (WHO) یا مراکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) اطلاعات به روزی در این مورد دارن. حتی یه مشورت ساده با پزشک عمومی یا متخصص بیماری های عفونی یا کلینیک های مسافرتی می تونه خیلی کمک کننده باشه.
- چکاپ کوچک : اگه بیماری زمینه ای خاصی دارید (مثل دیابت بیماری قلبی یا ضعف سیستم ایمنی) حتماً قبل از سفر با پزشک تون مشورت کنید. شاید لازم باشه داروهای بیشتری همراه ببرید یا توصیه های خاصی رو رعایت کنید. یادتون باشه بدن ما توی سفر تحت فشار بیشتری قرار می گیره و بیماری های خاموش ممکنه خودشون رو نشون بدن.
- بیمه مسافرتی یک ضرورت نه یک گزینه : شاید فکر کنید هزینه اضافیه اما باور کنید بیمه مسافرتی یکی از واجب ترین چیزهاست مخصوصاً توی سفرهای خارجی. تصور کنید خدای نکرده اتفاقی بیفته و نیاز به خدمات پزشکی گرون قیمت داشته باشید. بیمه مسافرتی می تونه هزینه های درمانی بستری حتی بازگردوندن شما به کشور در موارد اضطراری رو پوشش بده. من خودم یک بار توی سفر به تایلند مچ پام پیچ خورد و هزینه فیزیوتراپی و ویزیت دکتر خیلی بیشتر از چیزی شد که فکر می کردم. خوشبختانه بیمه داشتم و بخش زیادی از هزینه ها رو پوشش داد. پس لطفاً این مورد رو جدی بگیرید.
- جعبه کمک های اولیه شخصی : یه جعبه کمک های اولیه جمع وجور ولی کامل عصای دست شما توی سفره. لازم نیست خیلی بزرگ باشه اما حتماً این موارد رو توش بذارید :
- داروهای ضروری شخصی : اگه داروی خاصی مصرف می کنید حتماً به اندازه کافی و حتی کمی بیشتر برای کل سفر همراه داشته باشید. نسخه پزشک رو هم همراه ببرید.
- مسکن و تب بُر : مثل استامینوفن یا ایبوپروفن.
- داروهای گوارشی : قرص ضد اسهال (مثل لوپرامید) قرص ضد تهوع و پودر ORS برای جبران آب و املاح از دست رفته در صورت اسهال یا استفراغ.
- آنتی هیستامین : برای حساسیت های احتمالی به غذا نیش حشرات یا عوامل محیطی.
- مواد ضدعفونی کننده : پد الکلی بتادین یا محلول ضدعفونی کننده زخم.
- لوازم پانسمان : چسب زخم در سایزهای مختلف گاز استریل باند کشی و چسب نواری.
- سایر موارد : پماد سوختگی پماد گزیدگی حشرات قطره استریل چشمی موچین و قیچی کوچک.
- ضدآفتاب و دافع حشرات : بسته به مقصد این ها هم جزو ضروریات بهداشتی محسوب می شن.
- ضدعفونی کننده دست : ژل یا اسپری الکلی (حداقل ۶۰٪ الکل) برای مواقعی که به آب و صابون دسترسی ندارید.
در طول سفر : هوشیار و محتاط باشیم
وقتی پامون رو از خونه بیرون گذاشتیم مرحله اصلی شروع می شه. اینجا دیگه باید حواس مون رو شش دانگ جمع کنیم.
- آب آب آب… اما سالم!
- فقط آب بطری پلمپ شده : این مهم ترین قانونه مخصوصاً توی کشورهایی که از سلامت آب لوله کشی مطمئن نیستید. همیشه آب بطری بخرید و دقت کنید که درش پلمپ باشه. من خودم یه بار توی هند به خاطر سهل انگاری و خوردن آب از یه بطری که پلمپش باز شده بود (فروشنده اصرار داشت که تازه باز کرده!) چند روزی درگیر مشکلات گوارشی شدم.
- یخ بی یخ! از یخ توی نوشیدنی هاتون پرهیز کنید مگر اینکه مطمئن باشید از آب تصفیه شده یا بطری درست شده. خیلی وقت ها یخ ها رو با همون آب لوله کشی درست می کنن.
- مسواک زدن و شستن میوه : حتی برای مسواک زدن هم بهتره از آب بطری استفاده کنید. میوه ها و سبزیجاتی که می خواید خام بخورید رو هم اگه ممکنه با آب بطری بشورید یا حتماً پوست بگیرید. قانون کلی اینه : “بپزش پوست بکنش یا بی خیالش شو!”
- نوشیدنی های مطمئن : نوشیدنی های داغ مثل چای و قهوه که تازه دم کشیدن معمولاً امن هستن چون آب جوشیده. نوشیدنی های گازدار بسته بندی شده هم گزینه خوبین. آب میوه های تازه رو با احتیاط مصرف کنید چون معلوم نیست میوه ها شسته شدن یا نه و آیا با آب سالم تهیه شدن یا نه.
- غذا لذت سفر یا کابوس سفر؟
- غذای داغ و تازه پخته شده : سعی کنید همیشه غذاهای داغ که همون موقع پخته و سرو می شن رو انتخاب کنید. حرارت بالا خیلی از میکروب ها رو از بین می بره. غذاهایی که برای مدتی توی دمای اتاق موندن (مثل غذاهای بوفه یا دکه های خیابانی که از قبل آماده شدن) ریسک بیشتری دارن.
- رستوران های شلوغ و معتبر : معمولاً رستوران هایی که مشتری زیادی دارن گردش مواد اولیه شون بالاست و احتمالاً غذاهاشون تازه تره. البته این یه قانون کلی نیست ولی می تونه یه نشونه باشه. از غذا خوردن توی جاهای خیلی خلوت و مشکوک پرهیز کنید.
- احتیاط با غذاهای خیابانی : غذاهای خیابانی بخشی از جذابیت سفر به خیلی از کشورهاست. نمی گم اصلاً نخورید اما با احتیاط انتخاب کنید. سراغ دکه هایی برید که تمیز به نظر می رسن فروشنده بهداشت رو رعایت می کنه (مثلاً از دستکش استفاده می کنه) و غذا جلوی خودتون پخته می شه و کاملاً داغه. از خوردن سالادهای خام سس های دست ساز که بیرون یخچال موندن و گوشت و ماهی خام یا نیم پز خودداری کنید.
- میوه و سبزیجات : فقط اونایی رو بخورید که خودتون می تونید پوست بگیرید (مثل موز پرتقال انبه). سالاد و سبزیجات خام ریسک بالایی دارن چون ممکنه با آب آلوده شسته شده باشن.
- لبنیات غیرپاستوریزه : از مصرف شیر پنیر ماست یا بستنی که مطمئن نیستید پاستوریزه هستن خودداری کنید.
- بهداشت فردی سپر دفاعی شما :
- شستن دست ها معجزه ساده : اینقدر این نکته تکراریه که گاهی فراموش می شه اما شستن دست ها با آب و صابون به طور مرتب به خصوص قبل از غذا خوردن و بعد از دستشویی رفتن یکی از مؤثرترین راه ها برای جلوگیری از انتقال میکروب هاست. همیشه صابون مایع کوچک یا ورقه های صابون همراه داشته باشید.
- ضدعفونی کننده دست : وقتی به آب و صابون دسترسی ندارید ژل یا اسپری ضدعفونی کننده دست (با حداقل ۶۰٪ الکل) خیلی به کار میاد. توی هواپیما اتوبوس قطار بعد از دست زدن به دستگیره ها پول و سطوح عمومی حتماً استفاده کنید. یادتون باشه اگه دست ها خیلی کثیف یا چرب باشن ضدعفونی کننده به تنهایی کافی نیست و باید حتماً شسته بشن.
- پاکیزگی در پرواز و وسایل نقلیه عمومی : سطوحی که زیاد لمس می شن (مثل میز جلوی صندلی هواپیما دسته ها کمربند) رو می تونید با دستمال مرطوب ضدعفونی کننده پاک کنید. استفاده از ماسک در مکان های شلوغ مثل فرودگاه و هواپیما هم می تونه به کاهش انتقال ویروس ها کمک کنه.
- پاکیزگی در اقامتگاه های اجاره ای و رعایت بهداشت در سفر هم فراموش نشه برای اطمینان از سایت های معتبر رزرو های آنلاین مانند جاباما جاجیگا میهمان شو رزرو کنید
- مقابله با جت لگ و خستگی :
- خواب کافی : کم خوابی سیستم ایمنی بدن رو ضعیف می کنه و شما رو مستعد بیماری می کنه. سعی کنید توی سفر هم الگوی خواب منظمی داشته باشید. اگه اختلاف ساعت زیاده سعی کنید از چند روز قبل کم کم ساعت خواب تون رو به وقت مقصد نزدیک کنید. بعد از رسیدن سعی کنید تا شب بیدار بمونید و خودتون رو با ساعت محلی تنظیم کنید.
- آب کافی بنوشید : کم آبی بدن مخصوصاً توی پروازهای طولانی که هوای کابین خشکه شما رو خسته و آسیب پذیر می کنه. نوشیدن آب کافی (آب سالم!) به بدن کمک می کنه عملکرد بهتری داشته باشه. از مصرف زیاد الکل و کافئین که باعث کم آبی می شن پرهیز کنید.
- برنامه سبک در روزهای اول : به بدن تون فرصت بدید تا با محیط جدید سازگار بشه. روزهای اول سفر برنامه سبک تری داشته باشید و زیاد به خودتون فشار نیارید.
- حشرات و حیوانات دوستان یا دشمنان؟
- دفع حشرات : توی مناطق گرمسیری یا جنگلی حشرات می تونن ناقل بیماری های خطرناکی مثل مالاریا تب دنگی یا زیکا باشن. حتماً از اسپری یا لوسیون دافع حشرات (ترجیحاً حاوی DEET) روی پوست و لباس تون استفاده کنید. لباس های آستین بلند و شلوار بلند بپوشید مخصوصاً غروب و شب که پشه ها فعال ترن. اگه توی اتاق توری نداره شب ها از پشه بند استفاده کنید.
- فاصله با حیوانات : از دست زدن به حیوانات ولگرد یا وحشی حتی اگه خیلی بامزه به نظر می رسن خودداری کنید. خطر هاری و بیماری های دیگه وجود داره.
وقتی با وجود همه مراقبت ها مریض شدیم چه کنیم؟
گاهی با وجود رعایت همه نکات باز هم ممکنه یه ویروس سمج یا یه باکتری ناقلا کار دست مون بده. مهم اینه که بدونیم چطور باید باهاش برخورد کنیم.
- به بدن تون گوش کنید : اولین علائم مثل تب لرز اسهال شدید استفراغ مداوم یا دردهای غیرعادی رو جدی بگیرید. انکار کردن مشکل فقط اوضاع رو بدتر می کنه.
- استراحت و مایعات : اگه علائم خفیفه (مثلاً یه اسهال ساده) استراحت کنید و مایعات فراوان (آب بطری چای کمرنگ محلول ORS) بنوشید تا آب بدن تون کم نشه. غذاهای سبک و ساده مثل برنج کته موز نان تست یا سوپ مرغ بخورید.
- داروهای بدون نسخه : می تونید از داروهایی که توی جعبه کمک های اولیه تون دارید مثل مسکن یا ضداسهال (البته در مصرف ضداسهال زیاده روی نکنید گاهی لازمه عامل بیماری زا از بدن دفع بشه) استفاده کنید.
- چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- تب بالا و مداوم
- اسهال خونی یا اسهالی که بیش از ۲-۳ روز طول بکشه
- استفراغ شدید و عدم توانایی در نگه داشتن مایعات
- علائم کم آبی شدید (مثل سرگیجه خشکی دهان ادرار کم و تیره)
- درد شدید شکم
- تنگی نفس یا درد قفسه سینه
- زردی پوست یا چشم ها
- هرگونه علائم عصبی مثل گیجی یا سفتی گردن
در این موارد اصلاً درنگ نکنید و سریعاً به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید. اطلاعات بیمه مسافرتی تون رو همراه داشته باشید.
نتیجه گیری : سفر سالم لذت بیشتر
یادمه اولین سفرهای خارجی ام پر بود از استرس مریض شدن. هر غذایی رو با شک و تردید می خوردم و مدام نگران بودم. اما کم کم یاد گرفتم که می شه با یه سری کارهای ساده احتمال بیماری رو خیلی کم کرد. پیشگیری همیشه بهتر از درمانه مخصوصاً وقتی کیلومترها از خونه دوریم.
لازم نیست وسواس به خرج بدیم و لذت سفر رو از خودمون بگیریم اما آگاهی و احتیاط لازمه. شستن دست ها نوشیدن آب سالم دقت در انتخاب غذا و همراه داشتن یه جعبه کمک های اولیه کوچک قدم های بزرگی برای حفظ سلامتی در سفر هستن. وقتی خیالمون از بابت سلامتی راحت باشه می تونیم با تمام وجود از دیدن یه منظره جدید چشیدن یه طعم متفاوت و آشنایی با آدم های تازه لذت ببریم. سفر یعنی زندگی کردن لحظه ها و سلامتی کلید اصلی برای تجربه کامل این لحظه هاست. پس دفعه بعد که چمدون تون رو بستید این نکات رو هم گوشه ذهن تون داشته باشید تا سفرتون پر از خاطرات خوش و سلامتی باشه.
پرسش و پاسخ های متداول :
- آیا واقعاً لازمه قبل از هر سفری واکسن بزنیم؟
- نه همیشه. بستگی به مقصدتون داره. برای خیلی از مقاصد توریستی رایج واکسیناسیون خاصی لازم نیست. اما برای سفر به بعضی مناطق (مثل بخش هایی از آفریقا آسیا یا آمریکای جنوبی) ممکنه واکسن های خاصی مثل تب زرد هپاتیت A حصبه یا حتی پیشگیری از مالاریا توصیه یا حتی اجباری باشه. بهترین کار اینه که حداقل ۶ تا ۸ هفته قبل از سفر با پزشک یا کلینیک مسافرتی مشورت کنید تا اطلاعات دقیق و به روز رو در مورد مقصدتون بگیرید.
- غذاهای خیابانی رو کلاً بی خیال بشیم؟ آخه خیلی وسوسه انگیزه!
- نه لزوماً! غذاهای خیابانی می تونن بخش خیلی جذاب و خوشمزه ای از تجربه سفر باشن. نکته کلیدی انتخاب هوشمندانه است. دنبال دکه هایی بگردید که تمیز هستن شلوغ هستن (نشون می ده غذا تازه است و مردم محلی هم ازش استقبال می کنن) و غذا جلوی چشم شما و کاملاً داغ آماده می شه. از غذاهای خام سالادها سس های مونده و یخ های مشکوک دوری کنید. اگه خیلی حساس هستید شاید بهتر باشه ریسک نکنید اما اگه کمی ماجراجوترید با رعایت این نکات می تونید از غذاهای خیابانی هم لذت ببرید. من خودم عاشق امتحان کردن غذاهای خیابانی ام و با کمی دقت تا حالا مشکل جدی برام پیش نیومده.
- اگه توی یه کشور خارجی مریض شدیم و زبون شون رو بلد نبودیم چی کار کنیم؟
- این یکی از نگرانی های رایجه. چند تا راهکار وجود داره : اول اینکه همیشه اطلاعات بیمه مسافرتی تون و شماره تماس اضطراری شون رو دم دست داشته باشید. خیلی از شرکت های بیمه خدمات پشتیبانی به زبان انگلیسی یا حتی گاهی فارسی ارائه می دن و می تونن شما رو به پزشک یا بیمارستان مناسب راهنمایی کنن. دوم اینکه اسم و آدرس هتل یا محل اقامت تون رو همیشه همراه داشته باشید. کارکنان هتل معمولاً می تونن توی پیدا کردن دکتر یا داروخونه کمک کنن. سوم اینکه از اپلیکیشن های مترجم روی گوشی تون استفاده کنید. شاید کامل نباشن اما برای رسوندن منظور اصلی و فهمیدن حرف های طرف مقابل خیلی کمک می کنن. می تونید علائم تون رو به صورت کلمات کلیدی ترجمه کنید. و در نهایت اگه وضعیت خیلی جدیه از تماس با سفارت یا کنسولگری کشور خودتون هم غافل نشید.