نحوه چرخاندن تابلو فرش روی دار

در این مطلب به یکی از اصطلاحات رایج در قالیبافی یعنی پایین کشی فرش یا قالی میپردازیم. در دکوراسیون خانه ها فرش باعث اصالت ، هنر ، رنگ و هویت بخشی می شود و محیط خانه را گرم و کلاسیک می کند. طرح و نقشه های متفاوت آن افراد زیادی را به خود جلب می کند. فرش دو نوع دارد ماشینی و دستباف و در این مقاله قصد داریم در مورد پایین کشی فرش دستباف با شما عزیزان صحبت کنیم. مرحله پایین کشی فرش یا تابلو فرش را برایتان توضیح می دهیم.

چله کشی فرش چیست؟

پایین کشی باید با اصول و مهارت درست خودش انجام شود تا کیفیت فرش حفظ شود قبل از بحث پایین کشی با چند اصطلاح آشنا می شویم:

• چله : نخ های نازک و پر پیچ و تابی هستند که جنسشان پنبه بوده و به شکل عمودی روی دار قالی نصب می شوند. گره های فرش توسط چله ها نگه داشته می شوند جنس چله ها بسته به ظرافت فرش و… از ابریشم یا پشم می باشد.
• دار قالی : ابزاری است فلزی یا چوبی که چله کشی و بافت روی آن انجام می شود و با توجه به مدلی که رو زمین قرار می گیرد افقی ، عمودی و… می باشد
• چله کشی : یکی از مهمترین مراحل قبل از بافت فرش یا تابلو فرش چله کشی است که چند روش دارد. فارسی و ترکی یا ترکیب این دو. در نهایت با انجام این روش ها نخ های چله به صورتی درست ، یکنواخت ، منظم و مساوی بر دار قالی سوار شده تا فرش بافته شده در نهایت زیبا ، منظم و یکنواخت باشد. چله کشی اگر اشتباه باشد باعث بالا زدگی ، پایین زدگی و تقارن نامناسب در بافت فرش می شود.

پایین کشی یا به اصطلاح چرخاندن فرش بر دار قالی با توجه به قدرت تسلط بافنده بر فرش صورت می گیرد ، یعنی فرش را تا هرجایی که بافته شده پایین می کشند تا بقیه مراحل بافت را انجام دهند که این کار  به عهده چله کش بوده و مهارت و تخصص خودش را دارد وگرنه امکان دارد در مرحله پایین کشی زحماتی که بافنده کشیده به هدر برود و تاثیر بدی روی کیفیت فرش بگذارد ممکن است با این سؤال روبرو شوید چه موقع و در چه زمانی این مرحله باید انجام شود؟ لزوم رعایت این موارد در مورد بسیار با اهمیت میباشد.

زمانی پایین کشی توسط چله کش صورت می گیرد که ارتفاع فرش بافته شده به حدی رسیده باشد که ادامه بافت ممکن نبوده یا سخت باشد. چله ها در پایین کشی به روش مناسب پایین آورده می شوند. حال اگر چله کشی به شکل ترکی صورت گیرد پایین کشی هم به همان صورت ترکی انجام می شود و اگر چله کشی در ابتدای بافت به روش فارسی باشد پایین کشی هم به روش فارسی انجام می شود.

مراحل پایین کشی فرش

مراحل پایین کشی فرش با توجه به فارسی یا ترکی بودن چله متفاوت می باشد ولی معمولا شامل مراحل زیر است.

• چله های پشت دار قالی را با چسب محکم کرده تا چله ها در پایین کشی تابلو فرش طبیعت حرکت کمتری را داشته باشند.
• نخ‌های اضافی که به دار متصل است را ببرید و پیچ‌های بالای دار را شل کنید و اگر در پایان چله‌کشی نیز گره‌هایی زده شده آنها را برش دهید تا چله ها آزاد شوند و شرایط برای پایین کشی مهیا گردد.
• اندازه‌گیری را در مراحل فراموش نکنید ؛ با کشیدن یک خط به صورت عرضی بر چله ها یکنواخت بودن رویه بافت را کنترل کنید.
• با ابزاری مناسب باز کردن را شروع کنید ؛ رها کردن پیچ‌های دو طرف باید با هم هماهنگ انجام شود به این صورت که ۳ دور سمت راست شل و ۳ دور سمت چپ و ۳ دور ۳ دور باز کردن را ادامه دهید. اگر در این مرحله اشتباهی صورت گیرد باعث کج شدن تابلو فرش می شود.
• تا جایی به شل کردن پیچ‌ها ادامه می‌دهیم تا چله ها به صورت کامل شل شوند. در این مرحله با توجه به ابعاد فرش با ابزار مناسب پایین کشی را به شکلی انجام می‌دهیم که با کمترین خطا و کجی صورت بگیرد.
• تا هر زمانی که 10 سانت از آن بماند و مستحکم بودن پایه بافت برای ادامه کار حفظ شده به پایین کشی ادامه می دهیم.

مرحله پایین کشی فرش و تابلو فرش کار بسیار حساسی می باشد و مؤثر در کیفیت فرش بافته شده جلوگیری از کج شدن فرش و… می باشد. گرچه ما آن را مختصرا برای شما شرح دادیم ولی پایین کشی فرش ظرافت ها و جزئیاتپایین کشی فرش یا همان چرخاندن فرش بر دار قالی یکی از مهمترین مراحل بافت قالی می باشد که هر بافنده فرش و تابلو فرش دستباف با آن رو به رو خواهد شد. عدم رعایت نکات انجام اینکار به صورت اصولی ممکن است باعث شود که کل زحمات بافنده از بین برود و قالی ساختار اصلی خود را از دست بدهد.

پایین کشی فرش چیست؟

زمانی که فرش و تابلوفرش دستباف شروع به بافت می شود از پایین دار قالی، بافت شروع می شود و به مرور که گره ها بر روی هم بافته می شود و در اصطلاح رج های قالی کامل می شود، فرش به سمت بالا ارتفاع پیدا می کند.

حالا یک زمانی میزان بافت از فرش به مراحلی خواهد رسید که به خاطر ارتفاع گرفتن میزان بافته شده از فرش، دیگر بافنده قادر نیست به راحتی کار خود را انجام دهد و در اصطلاح دستش به بالا نمی رسد، اینجاست که اقدامی به نام پایین کشی فرش به کمک بافنده خواهد آمد. پایین کشی در واقع به پایین آوردن چله های فرش به روش مناسب گفته می شود که با انجام آن قسمت های بافته شده از فرش به سمت پشت کار هدایت می شود و چله های نبافته شده و خالی به روی کار منتقل شود تا ادامه بافت بر روی آنها انجام شود.

شاید برایتان سوال شده باشد که اصلاً چله چیست؟ هر فرش دستباف دارای سه بعد می باشد؛ طول یا تار فرش، عرض یا پودر فرش، ارتفاع یا پر فرش. چله همان تار یا فرش می باشد که در واقع نخ های نازکی پنه ای می باشد کهبه صورت چند لا و پر پیچ و تاب بر روی دار نصب می شود و برای بافت فرش بایستی بر روی دار بطور عمودی نصب شود.

چله های فرش توسط یک استادکار حرفه ای بر روی دار قالی با استفاده از ابزارهایی مثل دفتین، آچار، مداد، متر و… نصب می شود و قالی ها بر اساس نوع بافت خود به دو صورت ترکی و فارسی چله کشی می شوند.

پس شما در پایین کشی فرش و تابلو فرش وظیفه دارید که این چله هایی که بر روی دار نصب شده اند را جا به جا کنید تا قسمت های نبافته چله با بافته آن عوض شود. پس احتمالا باید حدس زده باشید که با یک کار دقیق و کمی سخت رو به رو خواهید بود که در صورت عدم انجام درست آن ممکن است کل فرش شما خراب شود.

آموزش گام به گام پایین کشی فرش و تابلوفرش

مهمترین موضوع در عمل پایین کشی فرش و تابلو فرش همانطور که اشاره کردیم دقت می باشد و به همین خاطر توصیه می کنیم تمام مواردی را که در ادامه بیان خواهیم کرد با دقت انجام دهید.

گام های اولیه پایین کشی تابلو فرش

1. قبل از پایین کشی فرش چک کنید که بافت آن به درستی انجام شده باشد. یعنی اندازه بافت متقارن و متناسب پیش رفته باشد و کار در همان تراکم و رجی که از اول تعیین شده است پیش رفته باشد.
2. شما لازم است که اندازه عرضی و افقی فرش را در عمل پایین کشی خراب نکنید. به همین خاطر لازم است قبل از انجام اینکار عرض فرش را اندازه گیری کنید و در پایان پایین کشی نیز دوباره این اندازه را گرفته و با مقدار اولیه مقایسه کنید و اگر کم یا زیاد شده بود با جابه جا کردن چله ها (نخ های افقی) با انگشتان دستان آن را به حالت اولیه برگردانید تا از به هم ریختن عرضی فرش جلوگیری کنید.
3. برای راحتی کار و انجام دقیقتر مورد 2 شما می توانید با یک خودکار یا ماژیک روی قسمت بالایی دار (سردار) و قسمت پایین دار (زیردار) محل قرار گیری چله های و فرش را علامتگذاری کنید تا در انتهای پایین کشی تابلو فرش بتوانید آن را به محل های اولیه خود برگردانید. در بافت های آذری واحدهای سیه بندی را علامت بزنید.
4. چله های پشت دار قالی را بهتر است با نوار چسب و یا چسب 5 سانتی محکم کنید تا با اینکار از حرکت کردن چله ها در زمان پایین کشی فرش جلوگیری کنید.
5. برای آنکه بتوانید برای بار بعدی پایین کشی متوجه شوید که در بار اول کی و در کدام رج اینکار را انجام داده اید بهتر است یک تکه خامه به صورت U شکل به سمت پشت از چله ها عبور دهید تا مشخص شود که دقیقاً در چه بخشی از بافت اینکار را انجام داده اید.
6. نخ های اضافی که به دارهای قالی بسته شده است را باز کنید تا چله های برای پایین کشی تابلو فرش آماده شوند.
7. اندازه‌گیری در همه مراحل را فراموش نکنید ؛ با کشیدن یک خط به شکل عرضی بر چله ها یکنواخت بودن روند بافت را تحت نظر بگیرید و آماده بشید برای انجام پایین کشی.

گام های نهایی پایین کشی فرش

1. با یک آچار مناسب شروع کنید به شل کردن دو پیچ بالای دار.  اینکار را به طور همزمان و با تعداد دورهای یکسان باز انجام دهید یعنی اگه 4 دور پیچ سمت چپ را چرخانید پیچ سمت راست را نیز به همین تعداد بچرخایند و یادتان باشد که تعداد دورها را به خاطر بسپارید زیرا در پایان برای محکم کردن پیچ ها باید به همان تعداد دور پیچ ها را بچرخانید.
2. شل کردن پیچ ها باید تا امدازه ای پیش رود تا چله های شما کامل شل شوند. در این مرحله بسته به و با ابزار مناسب پایین کشیدن را طوری انجام می‌دهیم که با کمترین خطا و کجی صورت بگیرد.
3. پس از شل شدن چله ها برای پایین کشی فرش باید سعی کنید چله ها را به سمت پشت هدایت کنید. برای اینکار بهتر است با دو دست همزمان دو طرف قسمت های بافته شده از فرش یا تابلو فرش را گرفته و با فشار دست آن را به سمت پایین هدایت کنید.
4. تا جایی به پایین کشی فرش و تابول فرش ادامه دهید که حداقل ۱۰ سانت از قسمت بافته شده از فرش بر جایش بماند و استحکام پایه بافت برای ادامه کار حفظ گردد.
5. حالا چک کنید که چله ها در بالا و قسمت های بافته شده به سمتی متمایل نشده باشد یا زیادی فشرده نشده باشند، اگر این اتفاق افتاده بود آنها را با دست و انگشت تنظیم کنید و از علامت هایی که در قسمت قبل اشاره کردیم برای اینکار استفاده کنید.
6. یادتان باشد اگر در زمان اولیه که بافت فرش خود را چک کردید، سطح فرش با ناصافی همراه بوده و یعنی بافت شما کمی نامتقارن و بالا پایین داشته به هیچ وجه در زمان پایین کشیدن نباید تلاش کنید سطح را صاف کنید، زیرا با اینکار فرش شما در نهایت کج خواهد شد. در واقع فرش هر شکلی که قبل از پایین کشی بوده باید در پایان پایین کشی نیز به همان شکل باشد و باید این ناصافی ها را در زمان بافت و با دفه کوبی رفع کنید نه با پایین کشی فرش .