ضرورت اقدامات جامع در توسعه سیستم‌های آبیاری بخش کشاورزی
مجله زنده خبری/خراسان رضوی عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: با توجه به چالش‌های فعلی در بخش کشاورزی و نیاز به بهره‌وری بیشتر از منابع آب، لازم است که اقدامات جامع و هماهنگی در زمینه توسعه سیستم‌های آبیاری انجام شود.
هادی افشار در گفت‌وگو با مجله زنده خبری درباره مشکلات اساسی منابع آبی در صنعت کشاورزی اظهار کرد: ما از اهمیت این موضوعات آگاه هستیم و به دنبال راه‌هایی هستیم که بتوانیم با تحقیقات و آموزش بهینه‌سازی مدیریت مصرف آب، به افزایش بهره‌وری در کشاورزی کمک کنیم.
افشار افزود: بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی حدود ۲۵ تا ۳۰ سال پیش با آغاز توسعه روش‌های آبیاری تحت فشار با تحقیق در زمینه‌های مختلف توسعه پایدار روش‌های آبیاری تحت فشار در استان شروع به فعالیت کرد. در ابتدا روش‌های آبیاری بارانی و سپس روش‌های آبیاری قطره‌ای توسعه داده شده است. ما در بخش تحقیقات فنی و مهندسی، به‌ویژه در حوزه مهندسی آب و کشاورزی فعالیت می‌کنیم. این بخش شامل سه گروه تخصصی صنایع غذایی، ماشین‌های کشاورزی و آبیاری است. هدف اصلی ما در حوزه مهندسی آب و کشاورزی بخش تحقیقات فنی و مهندسی، بررسی و بهبود روش‌های آبیاری و استفاده بهینه از منابع آب برای مقابله با بحران کمبود آب در خراسان رضوی و به صورت کلی‌تر در تمام کشور است.
راندمان در سیستم های مختلف آبیاری
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی بیان کرد: سیستم‌های آبیاری به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند، اولین سیستم، سیستم آبیاری غرقابی (سطحی یا ثقلی) است که راندمان متوسط این سیستم حدود ۶۰ درصد است. روش دوم، آبیاری بارانی است که در این روش راندمان قابل دستیابی حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد است. روش سوم آبیاری قطره‌ای است که این سیستم نیز به‌عنوان یکی از فناوری‌های نوین آبیاری در کشاورزی در نظر گرفته می‌شود و به مدیریت مصرف آب کمک شایانی می‌کند. در این روش راندمان آبیاری حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد خواهد بود.
افشار درباره مدیریت مصرف آب در سیستم های آبیاری کشاورزی اظهار کرد: مدیریت صحیح هر سیستم آبیاری بسیار مهم است. اگر از هر وسیله‌ای در هر زمینه‌ای به درستی استفاده نشود، بهره‌وری لازم حاصل نمی‌شود. این موضوع در مورد سیستم‌های آبیاری در کشاورزی نیز صدق می‌کند.
توجه به نیاز آبی گیاهان برای افزایش بهره‌وری در کشاورزی
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره نیاز آبی گیاهان گفت: به عنوان مثال برای کشت ۵۰ هکتار گندم، نیاز آبی خالص حدود ۳۰ هزار متر مکعب است، اما با توجه به راندمان سیستم‌های آبیاری سطحی که حدود ۶۰ درصد است، باید حدود ۵۰ هزار متر مکعب آب تأمین کنیم تا نیاز واقعی گیاه برآورده شود. هدف ما از آبیاری، افزایش بهره‌وری و عملکرد کشاورزی است. با اجرای روش‌های نوین و مدیریت صحیح منابع آب، می‌توانیم به سمت کشاورزی دقیق با بهره‌وری بالا در کشاورزی حرکت کنیم. در همین مثال اگر از روش آبیاری قطره ای برای این مزرعه استفاده شود، مقدار آب مورد نیاز حدود ۳۴ هزار متر مکعب خواهد بود.
وی افزود: با بررسی چالش‌هایی که در روش آبیاری سطحی وجود دارد، در آبیاری سطحی (ثقلی) آبیاری با حرکت آب در سطح خاک انجام می‌شود و زمان آبیاری در ابتدا و انتهای مزرعه متفاوت است. هنگام آبیاری در ابتدای مزرعه مقدار زیادی نفوذ عمقی و در انتهای مزرعه رواناب ایجاد می‌شود که این دو مولفه به عنوان تلفات آب محسوب می‌شوند. لذا یکی از دلایل پایین بودن راندمان در روش‌های آبیاری سطحی همین است. برای بالا بردن راندمان در روش‌های آبیاری سطحی لازم است که ترکیب مناسبی از طول نوار یا شیار و دبی ورودی داشته باشیم تا بتوانیم تلفات را به حداقل برسانیم.
افشار ادامه داد: در آبیاری کامل لازم است که تمام گیاهان در سطح مزرعه به اندازه کافی آب دریافت کنند و این باعث می شود که در ابتدای مزرعه مقدار زیادی از طریق نفوذ عمقی از دسترس ریشه خارج شود. بهبود روش آبیاری سطحی با عواملی مانند شیب زمین، دبی وردی به شیار یا نوار و طول آن، قابل بررسی است. در شیب‌های زیاد می‌توان طول نوار یا شیار را بیشتر در نظر گرفت و دبی ورودی را کاهش داد، در حالیکه وقتی شیب زمین کم است، دبی ورودی باید افزایش یابد و طول نوار یا شیار کمتر انتخاب شود. عامل دیگر در تلفات آب در روش‌های آبیاری سطحی بافت خاک است. در بافت‌های سبک(شنی) محدودیت طول شیار ایجاد می‌شود و نمی‌توان از طول‌های زیاد استفاده کرد،در حالیکه در بافت خاک‌های سنگین‌تر مانند بافت لومی و رسی طول زیادتر قابل انتخاب و طراحی خواهد بود.
وی در زمینه طراحی سیستم‌های آبیاری در کشاورزی تصریح کرد: طراحی مناسب سیستم‌های آبیاری بسیار حائز اهمیت است. هر سیستم آبیاری باید بر اساس پتانسیل‌های موجود در هر زمین یا مزرعه طراحی شود و عوامل اقلیمی، شرایط کمیت و کیفیت آب، بافت خاک و مسائل اقتصادی و اجتماعی در انتخاب سیستم باید مد نظر قرار گرفته شود. برای مثال پتانسیل راندمان آبیاری بارانی حدود ۷۵ درصد است، اما در مناطق بادخیز در هنگام وزش بادهای نسبتاً شدید تلفات ناشی از وزش باد، تبخیر و توزیع غیریکنواخت آب در زمان آبیاری باعث می‌شود که راندمان به مقدار قابل توجهی کمتر از ۷۵ درصد باشد. برای دستیابی به راندمان بالاتر، نیاز به تجهیزات دقیق و پیشرفته‌تر داریم که هزینه‌بر است و گاهی اوقات صرفه اقتصادی ندارد.
تأثیر شرایط جوی و دما بر عملکرد سیستم‌های آبیاری
افشار با اشاره به چالش‌های اجرایی در برخی مناطق شرقی کشور افزود: شرایط جوی و دما تأثیر زیادی بر عملکرد سیستم‌های آبیاری دارند. مثلاً در فصل تابستان، دما به ۴۰ تا ۴۲ درجه می‌رسد و بخشی از قطرات آب در حین پرتاب از آب‌پاش تبخیر می‌شود. بنابراین انتخاب سیستم آبیاری متناسب با شرایط هر منطقه برای افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف آب ضروری است.
راندمان ۹۰ درصدی آبیاری قطره‌ای
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با اشاره به آبیاری قطره‌ای از روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی بیان کرد: آبیاری قطره‌ای یکی از بهترین روش‌ها برای افزایش راندمان آبیاری مزارع است. این روش می‌تواند به راندمانی نزدیک به ۹۰ درصد دست یابد که بسیار ارزشمند است. آبیاری قطره‌ای زیر سطحی حتی می‌تواند راندمان ۹۵ درصد را نیز ارائه دهد. در این حالت، تنها ۵ درصد از آب تحویلی، به‌عنوان تلفات محسوب می‌شود که کمک شایانی به مدیریت منابع آب می‌کند.
وی درباره وضعیت موجود آبیاری در کشور بیان کرد: تاکنون حدود ۳۰ درصد از اراضی آبی کشور تحت پوشش سیستم‌های آبیاری قرار گرفته‌اند. این روش‌ها علاوه بر توسعه از نظر مساحت قابلیت توسعه فنی و مدیریتی را نیز دارند تا بتوان بهره‌وری آب را افزایش داد.
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با تاکید بر اهمیت انتخاب سیستم آبیاری خاطرنشان کرد: انتخاب سیستم آبیاری نامناسب می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری شود. ارتفاع آبپاش‌ها، دبی و فشار مناسب آن در روش آبیاری بارانی و انتخاب قطره چکان مناسب و نوار تیپ مناسب در روش آبیاری قطره ای از عوام موثر بر راندمان و بهره وری آب در این سیستم‌ها است و انتخاب نامناسب آن‌ها ممکن است باعث پوسیدگی یا رشد بیماری‌های گیاهی شود. برخی گیاهان مانند خربزه و ذرت نیازمند شرایط خاصی هستند که باید در انتخاب سیستم آبیاری مدنظر قرار گیرد.
وی ادامه داد: برای افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی، لازم است که سیستم‌های آبیاری مناسب با توجه به شرایط محیطی و نوع محصولات انتخاب شوند. آبیاری قطره‌ای و دیگر روش‌های نوین می‌توانند راه‌حل‌های مؤثری برای چالش‌های موجود باشند. با توجه به تنوع شرایط جوی و خاکی، انتخاب صحیح سیستم آبیاری می‌تواند تأثیر بسزایی بر عملکرد کشاورزی داشته باشد.
افشار با بیان اینکه در بحث آبیاری، به‌ویژه در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، چالش‌های متعددی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند، گفت: یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، محدودیت‌های ناشی از روزنه‌های خروجی آب است که می‌تواند به گرفتگی‌ها آن‌ها منجر شود. گرفتگی روزنه‌ها در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای از چالش‌های اصلی در این زمینه است. آب از طریق روزنه‌های کوچک از لوله‌ها خارج می‌شود که این روزنه‌ها معمولاً در اندازه‌های ۰.۱ تا ۵ میلی‌متر هستند. گرفتگی این روزنه‌ها می‌تواند به دلایل شیمیایی یا فیزیکی اتفاق بیفتد، به‌عنوان مثال رسوب املاح موجود در آب، مشابه رسوب‌هایی که در سماورها پس از مدتی مشاهده می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد گرفتگی شود که این مسئله می‌تواند منجر به کاهش کارایی سیستم آبیاری شود.
تولید ۹۵ درصدی تجهیزات سیستم‌های آبیاری در داخل کشور
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره وضعیت تولید داخلی در زمینه تجهیزات آبیاری کشاورزی افزود: خوشبختانه کشور ما در زمینه تولید تجهیزات آبیاری پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از تجهیزات مورد نیاز برای سیستم‌های آبیاری در داخل کشور تولید می‌شود. این تجهیزات معمولاً کیفیت مناسبی دارند و توانسته‌اند نیازهای کشاورزان را به خوبی برآورده کنند.
وی با تاکید بر اهمیت مدیریت و برنامه‌ریزی در حوزه آبیاری کشاورزی عنوان کرد: یکی از چالش‌های اصلی و مهم در آبیاری، مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی مناسب است. با توجه به تنوع موجود در سیستم‌های آبیاری، انتخاب روش مناسب می‌تواند به بهره‌وری بالاتر منجر شود. با این حال، هنوز هم متوسط راندمان آبیاری در کشور کم است و فاصله قابل توجه با پتانسیل واقعی دارد که می‌توان با برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب، به راندمان بسیار بالاتر دست یافت.
افشار با اشاره به تلفات آب در آبیاری کشاورزی گفت: تلفات آب در کشاورزی به دو دسته تقسیم می‌شود: تلفات انتقال آب و تلفات آبیاری داخل مزرعه. تلفات انتقال آب معمولاً ناشی نفوذ و تبخیر در کانال‌های خاکی است که خوشبختانه با لوله‌گذاری در سیستم‌های انتقال آب این تلفات به حداقل می رسد، همچنین در داخل مزرعه نیز عوامل متعددی باعث ایجاد تلفات می‌شود. برای مثال در آبیاری سطحی آماده‌سازی نامناسب زمین و شخم نامناسب باعث ایجاد کلوخه‌های بزرگ شده و توزیع آب در مزرعه را با مشکل مواجه می‌کند که این خود عاملی برای کاهش راندمان آبیاری است.
این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره چالش‌های اجتماعی کشاورزی و آبیاری اظهار کرد: در بسیاری از مناطق، کشاورزان به دلیل مشکلات اجتماعی و اقتصادی موجود، نمی‌توانند به‌راحتی با سیستم‌های جدید هماهنگ شوند. این مسئله به‌ویژه در مناطقی که نیاز به همکاری گروهی برای اجرای سیستم‌های آبیاری یکپارچه وجود دارد، مشهود است. احساس نابرابری در توزیع آب و عدم اعتماد به سیستم‌های جدید می‌تواند مانع از پذیرش این فناوری‌ها توسط کشاورزان خرده مالک شود.
وی ادامه داد: برای افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی لازم است که علاوه بر انتخاب سیستم‌های آبیاری مناسب، مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق‌تری انجام شود، همچنین آموزش کشاورزان و ارتقای آگاهی آن‌ها درباره مزایای استفاده از سیستم‌های نوین ضروری است. با توجه به پتانسیل بالای کشور در این زمینه، می‌توان انتظار داشت که با اجرای صحیح برنامه‌ها و همکاری بین کشاورزان و مدیریت مناسب در این زمینه، بهره‌وری آب در کشور به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
افشار با بیان اینکه در حوزه آبیاری، به‌ویژه در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، چالش‌های متعددی وجود دارد که نیازمند بررسی و مطالبه‌گری از سوی رسانه‌ها و نهادهای تحقیقاتی است، خاطرنشان کرد: هدف ما این است که نقاط ضعف موجود را شناسایی کنیم و بر اساس آن، راهکارهایی برای افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی ارائه دهیم. یکی از نکات کلیدی در این زمینه، شناسایی عواملی است که باعث می‌شود درصد بالایی از کشاورزان هنوز به سیستم‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای روی نیاورند. به عنوان مثال، عدم آموزش کشاورزی و انتقال دانش به کشاورزان یکی از این عوامل است.
این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی گفت: توجه به توسعه و ادامه مطالعات و تحقیقات علمی و کاربردی در خصوص افزایش کارایی مصرف آب در محصولات مختلف کشاورزی لازم است. بسیاری از کارهای تحقیقاتی نشان می‌دهد که با استفاده از فناوری‌های نوین می‌توانیم افزایش بهره‌وری داشته باشیم، برای مثال بهره‌وری آب گندم در استان حدود ۰.۷ کیلوگرم در متر مکعب است در حالیکه در تحقیقات انجام شده در بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی این مرکز، بهره وری آب گندم تا ۱.۸ کیلوگرم بر متر مکعب دست یافتنی است. بنابراین باید برنامه‌ریزی دقیقی انجام شود تا این یافته‌ها با مدیریت مناسب به صورت کاربردی در مزارع کشور اجرا شود.
محدودیت‌های مالی و اجتماعی کشاورزان
وی با اشاره به چالش‌های مالی و اجتماعی موجود برای کشاورزان ادامه داد: یکی از مشکلات اصلی کشاورزان، محدودیت‌های مالی و اجتماعی است. بسیاری از کشاورزان به‌دلیل ضعف منابع مالی نمی‌توانند به‌راحتی به فناوری‌های جدید دسترسی پیدا کنند، همچنین تقسیم‌بندی زمین‌ها به قطعات کوچک و پراکنده نیز کار را دشوارتر می‌کند، به‌عنوان مثال یک مزرعه ممکن است شامل چندین قطعه کوچک باشد که هر کدام نیازمند مدیریت جداگانه‌ای هستند که کار را برای مدیریت صحیح و دستیابی به راندمان بالا سخت می‌کند.
این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره بهره‌وری آب و تولید محصول گفت: باید به این نکته توجه کنیم که بهره‌وری آب باید به صورت مشخصی محاسبه شود، به‌عنوان مثال مقدار محصول تولید شده باید نسبت به مقدار آب مصرف شده بررسی شود. با مقایسه این نسبت‌ها با استانداردهای جهانی می‌توانیم نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنیم و برای بهبود عملکرد برنامه‌ریزی کنیم. با توجه به چالش‌های موجود در زمینه آبیاری و مدیریت منابع آب، لازم است که اقدامات جدی‌تری در راستای آموزش کشاورزان، حمایت‌های مالی و پژوهش‌های کاربردی انجام شود. تنها با همکاری بین کشاورزان، نهادهای تحقیقاتی و دولت می‌توانیم به افزایش بهره‌وری آب و تولید محصولات کشاورزی دست یابیم.
وی با اشاره به انجام یک طرح تحقیقاتی در زمینه آبیاری و بهره‌وری محصولات کشاورزی در ۲ سال گذشته ادامه داد: نتایج اولیه نشان‌دهنده این است که بهره‌وری گندم به حدود ۱.۸ رسیده است که این میزان به راحتی قابل توسعه است. در این راستا، بحث آموزش و ترویج اهمیت ویژه‌ای دارد. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت زمان‌بندی و مدیریت مصرف آب در کشاورزی است. ما باید به کشاورزان آموزش دهیم که چه زمان و چگونه آبیاری کنند تا بهره‌وری بیشتری داشته باشند.
افشار در خصوص چالش‌های آموزشی موجود در زمینه آموزش به کشاورزان بیان کرد: سازمان تحقیقات آموزش کشاورزی زیرساخت‌های لازم برای آموزش را فراهم کرده است، اما هنوز هم امکانات کافی وجود ندارد. بسیاری از کشاورزان به دلیل عدم دسترسی به فناوری‌های نوین و آموزش‌های عمومی، از سیستم‌های مدرن آبیاری استفاده نمی‌کنند. برگزاری کلاس‌های حضوری با گروه‌های کوچک (۱۰ تا ۱۵ نفره) می‌تواند تأثیر بیشتری نسبت به جلسات عمومی داشته باشد. تجربیات نشان داده است که آموزش‌های فردی و گروهی و حضوری می‌تواند به یادگیری بهتر کشاورزان کمک کند.
کمک رسانه در آموزش موثر به کشاورزان
این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با اشاره به همکاری رسانه‌ها برای آموزش به کشاورزان افزود: به نظر می‌رسد ایجاد یک شبکه تلویزیونی یا رادیویی با محتوای آموزشی در زمینه کشاورزی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. این رسانه‌ها می‌توانند به صورت داستانی و جذاب، اطلاعات لازم را به کشاورزان منتقل کنند. همچنین، تولید فیلم‌ها و سریال‌هایی با محتوای کشاورزی می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی کمک کند. همچنین یکی از چالش‌های اصلی در کشاورزی سنتی، عدم مراجعه کشاورزان به کارشناسان و نتایج تحقیقات جدید است. برخی از کشاورزان با تجربه‌های قبلی خود، به شکل آزمون و خطا امور کشاورزی خود را پیش می برند، اما برخی عوامل باعث می شود که کشاورزان مایل به مشاوره گرفتن از کارشناسان بشوند. برای مثال هزینه‌های بالای سموم کشاورزی باعث می‌شود که کشاورزان نیاز به دقت بیشتری در خرید آن‌ها داشته باشند و لذا حتما از کاشناسان و مشاوران این بخش به خوبی استفاده می‌کنند.
وی با بیان پیشنهاداتی برای حل این مشکلات عنوان کرد: در حال حاضر محققان این مرکز تحت عنوان محقق معین به‌صورت دوره‌ای به مزارع کشاورزان سر می‌زنند و نکات علمی و تحقیقاتی را منتقل می‌کنند، همچنین، ایجاد نمایشگاه دائمی برای نمایش سیستم‌های مختلف آبیاری و آموزش کشاورزان می‌تواند مؤثر باشد. ما باید تلاش کنیم تا با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و استفاده از روش‌های نوین آموزشی، کشاورزان را به سمت استفاده از تکنولوژی‌های جدید سوق دهیم. تنها در این صورت می‌توانیم به افزایش بهره‌وری و توسعه پایدار در بخش کشاورزی دست یابیم.
چالش های اقتصادی، دلیل تمایل کمتر کشاورزان به پذیرش آموزش‌های جدید
افشار ادامه داد: در شرایط کنونی، کشاورزان به دلیل افزایش هزینه‌ها و گرانی نهاده‌ها، تمایل بیشتری به پذیرش آموزش‌های جدید دارند. بسیاری از کشاورزان خرده مالک نیز به اهمیت این موضوع پی نبرده‌اند.
وی با اشاره به اهمیت مالکیت و آموزش بیان کرد: در بحث مالکیت، هر چه میزان مالکیت کشاورز بیشتر باشد، احتمال پذیرش آموزش‌ها نیز افزایش می‌یابد. متأسفانه دغدغه‌های اجرایی در این زمینه وجود دارد و نیازمند تسهیل شرایط هستیم. اگر شرایط را برای تسهیل آموزش‌ها فراهم کنیم، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها می‌توانند در زمینه‌های اجرایی فعال‌تر باشند. اما وقتی که کشاورزان درگیر مسائل مربوط تامین نهاده‌هایی مانند کود و سموم می‌شوند، ارتباطات بین تحقیقات علمی و نیازهای واقعی کشاورزی کاهش می‌یابد.
افشار درباره تحقیقات کاربردی انجام شده اظهار کرد: در مرکز ما تحقیقات در زمینه کشاورزی، تحقیقات کاربردی است. همچنین مطالعات آبیاری نشان داده است که در برخی مناطق مانند خراسان، محصولاتی مانند پنبه، چغندر و ذرت با راندمان بالای آبیاری قابل تولید هستند که ما به آن ها توجه می‌کنیم و با مدیریت مناسب، آن ها را بهره‌برداری می‌کنیم.
انتخاب گیاه مناسب بر اساس شرایط اقلیمی و سیستم آبیاری
این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با تاکید بر اهمیت انتخاب گیاه مناسب برای کشت ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که برخی گیاهان آب زیادی نیاز دارند، در حالی که گیاهانی مانند پنبه یا کلزا به آب کمتری احتیاج دارند. انتخاب گیاه مناسب بر اساس شرایط اقلیمی و سیستم آبیاری می‌تواند تأثیر بسزایی بر بهره‌وری داشته باشد. در نهایت با توجه به چالش‌های موجود در کشاورزی سنتی و وضعیت اقتصادی کشاورزان، نیاز به توسعه و زمان‌بندی مناسب برای آموزش‌های کشاورزی احساس می‌شود. با استفاده از تکنیک‌های نوین آبیاری و ایجاد ارتباطات مؤثر بین محققان و کشاورزان، می‌توانیم به بهره‌وری بالاتری دست یابیم و تعهد تولید را نیز حفظ کنیم.
وی با بیان اینکه تولید غذا یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌ها در هر کشور است، خاطرنشان کرد: خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک مانند گندم از اهداف کلیدی ما به شمار می‌رود. ما علاوه بر خودکفایی در میزان تولید لازم است در تمام زمینه‌ها و عوامل تعیین کننده تولید گندم از لحاظ علمی و تحقیقاتی نیز به حداکثر توان دست یابیم و این مستلزم ادامه مستمر کارهای تحقیقاتی است.
افشار افزود: تعامل مؤثر میان کشاورزان، مراکز آموزشی و تحقیقاتی و بخش دولتی باید تقویت شود. این تعامل می‌تواند شامل برگزاری جلسات مشترک، کارگاه‌های آموزشی و تشکیل کمیته‌های مشورتی باشد تا نیازها و چالش‌ها به درستی شناسایی و حل شوند. اختصاص تسهیلات مالی مناسب به کشاورزان برای خرید تجهیزات آبیاری مدرن و بهینه‌سازی مصرف آب ضروری است. همچنین نظارت مستمر بر اجرای سیستم‌های آبیاری و ارزیابی عملکرد آن‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این نظارت می‌تواند به بهبود کیفیت اجرا و شناخت نقاط ضعف کمک کند.
وی گفت: با توجه به چالش‌های فعلی در بخش کشاورزی و نیاز به بهره‌وری بیشتر از منابع آب، لازم است که اقدامات جامع و هماهنگی در زمینه توسعه سیستم‌های آبیاری انجام شود. این اقدامات باید شامل آموزش، برنامه‌ریزی دقیق، تعامل میان ذینفعان و مدیریت منابع مالی باشد تا بتوانیم با افزایش بهره‌وری در زمینه کشاورزی، به خودکفایی در تولید غذا دست یابیم و امنیت غذایی کشور را تأمین کنیم.
افشار درباره چالش‌های آب و جمعیت بیان کرد: سهم آب کشاورزی کشور در سال‌های اخیر به دلیل کاهش بارش‌ها و مدیریت ناکافی، کاهش یافته است. به عنوان مثال اگر برای تولید گندم به ۱۰ میلیارد متر مکعب آب نیاز داریم، باید تلاش کنیم که با همین مقدار آب، تولید را افزایش دهیم. هدف ما این است که به جای تولید ۱۰ میلیون تن، بتوانیم به ۱۶ میلیون تن برسیم و بهره‌وری را افزایش دهیم.
این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی در مورد استراتژی‌های بهره‌وری ادامه داد: برای رسیدن به این هدف، باید مصرف آب را کاهش و ضریب تولید را افزایش دهیم. به عنوان مثال، اگر ما بتوانیم به ازای همان ۱۰ میلیارد متر مکعب آب، تولید گندم را افزایش دهیم، می‌توانیم به تأمین نیاز کشور کمک کنیم. بنابراین، لازم است که الگوهای کشت را تغییر دهیم و از گیاهان مناسب‌تر و با بازدهی بالاتر در کشاورزی استفاده کنیم.
وی با تاکید بر اهمیت تحقیقات و انتخاب محصولات مناسب اظهار کرد: تحقیقات در زمینه کشاورزی باید بر روی بهره‌وری و انتخاب محصولات مناسب هر اقلیم متمرکز باشد. اگر ما گیاهانی را بدون مطالعه و بررسی مناسب بکاریم، ممکن است پس از چند سال متوجه شویم که این گیاهان مناسب آن منطقه نبوده‌اند و آب، زمان و منابع را هدر دهیم.
افشار در بررسی مصرف و پتانسیل تولید در کشاورزی کشور بیان کرد: باید برآورد دقیقی از مصرف سالانه محصولات مختلف مانند برنج، گندم و گوشت داشته باشیم و با توجه به پتانسیل تولید کشور برنامه‌ریزی کنیم. همچنین باید توجه داشته باشیم که صادرات محصولات کشاورزی متناسب با منابع آبی باشد.
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با جمع‌بندی و ارائه پیشنهاداتی برای بهبود سیستم‌های آبیاری ادامه داد: با توجه به چالش‌های موجود در بخش کشاورزی و نیاز به بهبود سیستم‌های آبیاری، لازم است که اقدامات فوری و موثری در این زمینه انجام شود.
وی گفت: توسعه سیستم‌های آبیاری اولین پیشنهاد در این زمینه است. باید سیستم‌های آبیاری متناسب با نوع اراضی و محصولات کشاورزی توسعه یابند. این توسعه شامل سیستم‌های آبیاری سطحی، بارانی و قطره‌ای است که باید بر اساس نیاز هر منطقه و نوع محصول انتخاب شوند، همچنین آموزش و توانمندسازی کشاورزان در زمینه استفاده از سیستم‌های آبیاری بسیار حائز اهمیت است. این آموزش‌ها باید شامل دو مرحله باشند. آموزش اولیه که در آن پیمانکاران و مشاوران باید در طراحی و اجرای سیستم‌ها، آموزش‌های لازم را به کشاورزان ارائه دهند و آموزش تخصصی که کشاورزان باید با روش‌های صحیح استفاده از سیستم‌های آبیاری آشنا شوند، از جمله نحوه برنامه‌ریزی و زمان‌بندی آبیاری در مزارع هست، باشد.
این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره برنامه‌ریزی دقیق که از راه‌های مناسب برای بهبود سیستم‌های آبیاری است، اظهار کرد: برنامه‌ریزی صحیح برای استفاده از منابع آب ضروری است. این برنامه‌ریزی باید شامل مواردی از قبیل تعیین زمان و مقدار آبیاری بر اساس نیازهای مختلف محصولات در فصول مختلف، تنظیم شیوه آبیاری متناسب با نوع محصول (به‌عنوان مثال، سیب‌زمینی در اردیبهشت ماه نسبت به مردادماه به آب کمتری نیاز دارد) و توجه به تغییرات محصول در سال‌های مختلف و تنظیم برنامه آبیاری بر اساس آن است.
انتهای پیام