ابوعلی سینا را چرا همه دنیا بیش از ما می شناسند و به او احترام می گذارند؟

ابن سینا از حیث گستردگی و غنای آثارش همواره در شرق و غرب مورد توجه بوده است و این باز هم به برکت علمای صادق و برجسته غربی است که شب و روز خود را به کاوش در آثار این معجزه در تمام اعصار می گذرانند. پاسخ به سوالات علمی و فلسفی روز.

تقریباً در همه کشورهای بزرگ جهان، از ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و تا ابن سینا برگزار می شود. گزارش های ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشتیم نیست.

یکی از دروس اجباری ما در فلسفه دکارت در اوایل انقلاب و در زمان جنگ تحمیلی بود که در فرانسه در مقطع فوق لیسانس در دانشگاه خوزه تحصیل می کردم. استاد ما دکتر دومینیک لوکور، یکی از دکارت های برجسته فرانسوی بود که این درس را تدریس کرد. در روز اول درس پرسید: «چرا دکارت با سایر فیلسوفان فرانسوی چه قبل و چه بعد از او متفاوت است و آیا واقعاً تافته ای جداگانه است؟» در پرانتز بگویم که فرانسوی ها همیشه خود را عقل گرا معرفی کرده اند. و این عقل گرایی را نیز به دکارت نسبت می دهند.

با این سوال در کلاس سکوت حاکم شد. برخی از دانشجویان پاسخی دادند که مورد قبول استاد قرار نگرفت. بعد خود معلم با جواب عجیبش که برای من هم تعجب آور بود کلاس را از تنش بیرون آورد. این روزها مصادف با روزهای اول انقلاب و جنگ تحمیلی بود و رسانه های فرانسوی شبانه روز اخبار جنگ و انقلاب ایران را به تفصیل پخش می کردند و به تفصیل به بحث می پرداختند. معلم گفت: «اگر ریشه عناصر انقلاب ایران را جستجو کنید، به مذهب تشیع خواهید رسید که برخلاف دیگر مذاهب اسلامی، انقلابی است و همواره با پادشاهان و حاکمان در ستیز بوده و آنها را به رسمیت نشناخته است. ابن سینا، فیلسوف بزرگ ایرانی که غرب قرون وسطی دانش و فلسفه او را مدیون او بود، نیز به همین مذهب انقلابی شیعه تعلق داشت. او به دلیل وابستگی به این مذهب انقلابی، تحت فرمان حاکمان زمان خود به قدرت رسید و از شهر و دیار رانده شد».

وی ادامه داد: به نظر من دکارت که یکی از خوانندگان آثار فلسفی ابن سینا به زبان لاتین بود، نه تنها در علم و فلسفه، بلکه در شیوه زندگی خود تحت تأثیر سلف ایرانی خود، مبنای فلسفی دکارت، قرار گرفت. که از طریق من » خلاصه شده است، تحت تأثیر کار فلسفی ابن سینا برای مرد آویزان. علاوه بر این بهره برداری علمی و فلسفی، می بینیم که دکارت در زندگی خود ناآرام نبود و شهر به شهر و از کشوری به کشور دیگر می گریخت تا خانه ای امن بیابد و در سایه آن تحقیق کند و در این رفتار شما ویل نخا می خواهید. از ابن سینا الگو بگیریم. »

من در کلاس خیلی خوشحال بودم که استاد اینقدر از ابن سینا تعریف می کند، اما افسوس خوردم که ما ایرانی ها نتوانستیم گزیده ای از کار فرانسوی دکارت در مورد ابن سینا بکشیم. این امر باعث شد که به فکر نوشتن کتابی درباره ابن سینا با دیدگاهی جدید در مورد برنامه تحقیقاتی آینده ام باشم.

پس از فارغ التحصیلی به ایران بازگشتم و همزمان با تحصیل در دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به فراگیری علمای اسلام در ایران پرداختم. در آن زمان دکتر مهدی گلشنی ریاست پژوهشکده را بر عهده داشت و من چندین نشریه ویژه درباره خیام و حاج نصیر منتشر کردم. سپس پروژه ابن سینا را به عهده گرفتم و از داخل و خارج از ایران مقالاتی خواستم تا کتاب منتشر شود. علمای بزرگ ابن سینا تاکنون بیشتر به مسائل متافیزیکی و عرفان ابن سینا پرداخته اند; اگر جنبه‌های دیگری از ابن سینا مانند ریاضیات، نجوم، کیهان‌شناسی، موسیقی در غرب مورد مطالعه قرار می‌گیرد، می‌خواهم با ارائه ترجمه‌هایی از این گونه آثار به ابن سینای معاصر در کشورم روی بیاورم. نویسندگان و مترجمان این کتاب از نویسندگان برجسته و صاحب نظر در حوزه پژوهشی خود هستند. متأسفانه در حین توزیع این کتاب دکتر ساسان سپنتا نویسنده ایرانی و مائورو زونتا نویسنده فرانسوی فوت کردند و گفتند نمی توانند شاهد انتشار مقاله خود باشند.

آقای گسام فینیانوس، نویسنده سوری یکی از مقالات، به دلیل حمله داعش و گروه های تروریستی به سوریه، پست قبلی خود را ترک کرد و اکنون از او اطلاعی ندارم. یکی از مقالات خوب این کتاب متعلق به دکتر گلشنی و شاگردش دکتر جمالی است که درباره آگاهی و ارتباط ذهن و مغز از دیدگاه ابن سینا است. همچنین دو مقاله در مورد آثار نجومی ابن سینا یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان فرانسه نوشته ام که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد. همچنین مقالاتی در زمینه منطق مدالیته ها از دیدگاه ابن سینا توسط منطق دانان خارجی داریم که توسط اساتید ایرانی به فارسی ترجمه شده است و این مقالات نیز نگاهی نو به مضامین منطقی ابن سینا دارد.

دلیل انتخاب من برای نوشتن کتابی درباره ابن سینا، نه تنها شناخت ابن سینا، بلکه نقشی بود که این نابغه بزرگ در تمدن اسلامی داشت. فقط او الگوی تمدن است و ببین! به عنوان مثال، اگر زندگی نامه برخی از علما را چه در شرق و چه در غرب مطالعه کنید، می بینید که برای رسیدن به اهداف علمی، گاهی مجبور بوده اند از بخشی از خواسته های قلبی خود دست بردارند و از دستورات پادشاهان یا اطاعت کنند. حاکمان بسیاری داریم که نیازی به ذکر نامشان نمی بینم. عده ای که فقط علم داشتند و به دلیل دلبستگی به زندگی مادی و مال دنیوی از اخلاق و دین بی بهره بودند، علم خود را در خدمت دشمنان بشریت قرار دادند.

یکی دیگر از خصوصیات ابن سینا این است که بسیاری از علوم زمان خود او را احاطه کرده بودند. امروزه به دلیل گسترش علم و پیدایش دانش جدید، برخی بر این باورند که بر خلاف گذشته تنها در یک علم باید تخصص داشت و عمر انسان برای مطالعه چندین علم برای محقق امروزی کافی نیست; اما آنها همچنین اغلب قادر به نوآوری و تحقیق در همان زمینه تجربی نیستند. من با برخی از این اساتید چه در دانشگاه صنعتی شریف و چه در دانشگاه های دیگر آشنا شدم و متوجه شدم که آنها نه تنها موضوعات اصلی ادبیات، دین، فلسفه و سیاست را در کشور خود نمی دانند. آنها همچنین از ابتکار عمل در حوزه تخصصی خود محروم هستند. مثلا من استاد ریاضی را می شناسم که جبر است اما وارد بحث های هندسی نمی شود و برعکس اگر ابن سینا را مطالعه کنید از محیط او در علوم مختلف متعجب می شوید!

دانشگاه صنعتی شریف و استاد گروه فلسفه این دانشگاه یادداشتی در خصوص لزوم توجه بیشتر به ابعاد ناشناخته این دانشمند بزرگ برای ما ارسال کردند که در ادامه می خوانید. ما ایرانیان آن طور که باید و شاید بزرگان علمی و فلسفی خود را به طور عام و ابن سینا را به طور خاص نمی شناسیم و همین عدم شناخت ما را از عرضه کالاهای ارزشمند خود در بازار جهانی باز داشته است. غربی ها در این زمینه از ما پیشی گرفته اند. ابن سینا از نظر گستردگی و غنای آثارش همواره مورد توجه شرق و غرب بوده است و این باز هم به برکت علمای صادق و برجسته غربی است که شب و روز خود را به مطالعه آثار این معجزه می گذرانند. تمام سنین به سوالات علمی و فلسفی روز پاسخ دهید. تقریباً در همه کشورهای بزرگ جهان، از ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و تا ابن سینا برگزار می شود. گزارش های ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشتیم نیست. انگیزه اصلی من از تالیف این کتاب ترجمه و چاپ برخی از این مقالات بوده است و شما با بررسی مقالات این کتاب با من موافق خواهید بود.

23302