رویکرد تازه تهران به روابط خارجی
این در تغییر اصول انقلابی «سیاست موازنه منفی» بین دو بلوک شرق و غرب باقی مانده از جنگ سرد نیست، بلکه در اجباری است که تهران را مجبور به ایجاد تغییراتی در نگرش های سیاست خارجی خود کرد.
مدت کوتاهی پس از بازگشت رئیس جمهور از مسکو و گفتگوی مرزی با ولادیمیر پوتین، تهران به طور ناگهانی رویکرد جدید خود را نسبت به مذاکرات وین تغییر داد. غیرعادی است که وزیر امور خارجه اعلام کرده است که تهران برای مذاکره مستقیم با دولت آمریکا در صورت دستیابی به یک توافق خوب و مطمئن آماده است. او ناظران داخلی و خارجی را با اشاره به “رویکرد جدید کار هسته ای” که نه تنها شامل گفتگوی مستقیم با ایالات متحده، بلکه “مشاوره با همه همسایگان ایران در مورد آژانس بین المللی انرژی اتمی” است، شگفت زده کرد. مهمتر از آن، علی شمهانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، اظهاراتی مشابه به حسین امیرعبداللهیان داشت. وی گفت: «تهران زمانی وارد گفت‌وگوهای مستقیم با آمریکا خواهد شد که توافق خوبی حاصل شود». شمانی با اشاره به تبادل اطلاعات غیررسمی با آمریکا در هفته های اخیر در وین گفت: این روش ارتباطی تنها زمانی می تواند با روش های دیگر جایگزین شود که توافق خوبی صورت گیرد. »
رویکرد تهران از سوی واشنگتن بی پاسخ نمانده است. ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه بلافاصله به موضع جدید تهران واکنش نشان داد. وی تاکید کرد: ما از گفت‌وگوی مستقیم با مقامات ایرانی در مورد این موضوع (هسته‌ای) و همچنین در مورد سایر موضوعات استقبال می‌کنیم. جالب اینجاست که او برخلاف دیگر سخنگویان دولت آمریکا معتقد است که تبادل زندانیان بین تهران و واشنگتن خارج از توافق صورت گرفته در وین است. وی با آگاهی از آنچه در توافقنامه سال 2015 رخ داد، گفت: موضوعاتی مانند تبادل زندانیان بین دو کشور از قبل حاشیه‌ای بوده و با متن مذاکرات فعلی فاصله دارد. در همین حال سخنگوی وزارت امور خارجه ایران آزادی زندانیان دو تابعیتی از تهران را بدون توجه به توافقات، اما موضوعی بشردوستانه خواند.
اکنون همه منتظر گشایش یا نتایج موثر در روابط خارجی ایران هستند. توافق احتمالی آینده در چارچوب مذاکرات مستقیم تهران و واشنگتن راه را برای این امر هموار خواهد کرد. مهمتر از آن، تصمیم تهران با احساس فوریت یا سکوت قابل توجه جریان ها و گروه هایی همراه بود که قبلاً تابو شده بودند و با گفتگوی مستقیم ایران و آمریکا مخالف بودند. به عبارت دیگر، اکنون با نگاهی به سکوت یا بهانه جویی های اپوزیسیون فعال دیروز، مشخص می شود که مخالفت با چنین مذاکراتی منشأ ایدئولوژیک و پایبندی به اصول ندارد، بلکه ناشی از تمایلات جناحی و رقابت سیاسی است. کدام دولت فعلی باید مستقیماً با آمریکایی ها گفتگو کند؟
این جمله معروفی است که می گوید; وقت آن است که بگوییم در گذشته چه اتفاقی افتاده است، کل آینده. کلمه اکنون باید اکنون گفته شود. به همین دلیل است که رسیدن به توافقی که بتواند ایران را با حفظ اعتبار و منزلت خود به جامعه بین المللی بازگرداند، مهم است. بنابراین هرگونه انتقاد، مخالفت و توافق با آنچه در وین و رویکرد جدید تهران در سیاست خارجی مورد نیاز است باید به عنوان توافق احتمالی دنبال شود. این توافق توسط میخائیل اولیانوف، خبرنگار اخبار روسیه در وین اعلام شد. وی در توئیت خود با خوش بینی نوشت: نمایندگان گروه 1+4 و ایران در نشست روز دوشنبه (25 فوریه 2014) در وین به تهیه بخش مهمی از متن نهایی مذاکرات ادامه دادند. “این یک تمرین کم و بیش موفق بود…”
به این ترتیب، پیامدهای سفر حاشیه ای ابراهیم رئیسی به مسکو را می توان به بی واسطه ترین شکل در چند جهت خلاصه کرد: اول; پوتین تأثیر مسکو بر موقعیت تهران را به رقبای غربی اش ارائه کرد. دومین؛ تهران سرانجام رویکرد جدیدی را نه تنها در قبال فعالیت‌های هسته‌ای، بلکه در سیاست خارجی خود در پیش گرفته است. سوم؛ به گفته وزیر امور خارجه، تهران موافقت کرده است با همه همسایگان خود در مورد توافق هسته ای آینده رایزنی کند. چهارم؛ نگاه سنتی به سیاست خارجی، نه شرقی و نه غربی، ممکن است در آینده تغییر کند و برخی جهت گیری به سمت شرق و برخی دیگر آغاز رویکرد موازنه مثبت در سیاست خارجی ایران را پیش بینی کنند.
پنجم؛ بیشتر مخالفت ها و طرفداری از رویکردهای سیاسی دولت های مستقر در داخل، متاثر از منافع حزبی است و نه لزوماً از منافع به اصطلاح ملی و ارزش های اصولی و ایدئولوژیک. روزهای خبری در راه است.