حکمت هنر و ادب و کتابی ارزشمند از مرحوم دکتر علی شیخ الاسلامی

من دو نکته مهم در مورد آن ذکر می کنم:
نکته اول؛ اولین آشنایی من با وی در مراسم تشییع جنازه مرحوم دکتر سلیم نیساری در فرهنگستان زبان و ادب فارسی صورت گرفت. فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، به ریاست دکتر حداد آدل ، مراسم یادبودی را برای مرحوم نیساری در سال 1397 ترتیب داده بود و او از من خواست در مورد وی به عنوان رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی صحبت کنم. دکتر شیخ الاسلامی بعد از من صحبت کرد و این مراسم ما را به یکدیگر معرفی کرد ، گرچه من قبلاً آثار آنها را خوانده بودم ، خصوصاً اثری که در نکته دوم ذکر خواهم کرد. متانت ، نجابت ، دانش و تقوای او از اولین جلسه مشهود بود.

نکته دوم؛ در مجموعه آثار مرحوم شیخ الاسلام در زمینه عرفان و ادبیات فارسی در سال 2004 اثری به درخواست فرهنگستان هنر تألیف شد که تحت عنوان “تخیل ، مثال و زیبایی در عرفان اسلام” منتشر شد. “همانطور که می دانید ، مسئله تخیل و مثال یکی از مباحث اصلی در زمینه هنر اسلامی و زیبایی شناسی اسلامی است ، که در واقع توضیح تئوری یا مفاهیم نظری هنر در این تمدن بدون تسلط بر اینها ممکن نیست. اصول و موضوعات. هنر معتقدیم که هنر انعکاسی از دنیای واقعی نیست ، زیرا آنچه در دنیای واقعی به عنوان تجلی حقیقت وجود دارد به خودی خود کامل است و بازسازی آن به قصد تکمیل و تکمیل یا به سادگی افتتاح آن است بسیار وجهی

در این منطقه هنرمند به دنیای بالا نفوذ می کند و با درک ، شهود و نظریه خود در این زمینه آنچه را که دریافت می کند ، شهود و نظر را در زمینه آثار هنری منعکس می کند. در این زمینه ما همان خوانش را در حوزه فلسفه و فلسفه هنر داریم که نوافلاطونیان ، به ویژه افلاطین ، دارند. در حقیقت ، فلوطینوس هنر را تقلید و تقلید از عقلا می دانست و در اندیشه یونانی و بعداً در حکمت اسلامی جهان درک شده ، خود کپی یا کپی از جهان عقل است.
البته از نظر افلاطون ، هنر بازتابی از وجود ملموس است ، بنابراین هنر و شعر توسط وی رد شده است ، مگر در رساله یون ، که البته فراتر از بحث ماست. بنابراین فلوطینوس معتقد است که هنر از جهان عقلانی و هنرمند تقلید می کند ، جهان ملموس را از بین می برد و در آثار هنری خود جهان عقلانی را مشاهده می کند ، از نسیمی که در زندگی خود از آن نشسته است می گوید و اثر هنری و ادبی را که حمل می کند خلق می کند.
قرائت اسلامی در زمینه ادبیات ، دانش و عرفان ، به ویژه براساس آنچه ادعای مرحوم شیخ الاسلام دارد؛ در کتابی با عنوان “تخیل ، مثال و زیبایی در عرفان اسلامی” منتشر شد. بنابراین ، آنها ارتباط این مفاهیم را در زمینه هنر و شعر با ما توضیح می دهند. البته یکی از مهمترین موضوعات در اینجا بحث “خیال” است و این یکی از اصلی ترین مباحث فلسفه هنر اسلامی است. هنری کربن می گوید ، از این لحاظ ، یک تفاوت اساسی بین فلسفه شرقی و اسلامی و فلسفه غربی وجود دارد و این که در اندیشه اسلامی ما به جهانی از برزخ به نام جهان “مثال” اعتقاد داریم و این جهان میانه در اندیشه غربی وجود دارد . من ندارم پس از این مسئله ، باید به درجات ابن عربی توجه کنیم و جالب است که مرحوم شیخ الاسلام در میان این مراتب از حمص یاد می کند و مرتبه پنجم را «جامع» می داند؛ همه سطوح جامع ؛ در حالی که برای برخی از “دور از مجموعه” است.

نکته مهم ، از دیدگاه دانشمندان مسلمان ، امام چهارم ابن عربی ، جهان نمونه ای که سهروردی ذکر کرده است ، یا حتی جهان تخیل فردی ؛ در دنیای دیگر ما نه انتزاع محض داریم و نه تجسم خالص. جهان نمونه یکی از اساسی ترین س questionsالات ما در فلسفه و حکمت هنر است که هنرمند سعی می کند اشکال انتزاعی جهان را در درک شهودی خود ثبت کند و سپس آن را در آثار هنری و ادبیات منعکس کند ، به طوری که این یک برای تشویق عموم مردم از این اثر هنری و ادبی به ورود به جهان بالا و این لحظه بسیار مهمی است.
یکی از کارهای خوبی که در زمینه حکمت هنر و ادبیات اسلامی داریم اثری است که مرحوم شیخ الاسلام به درخواست فرهنگستان هنر تحت عنوان “تخیل ، مثال و زیبایی در عرفان اسلامی” نوشت. جمهوری اسلامی ایران.

* رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی